Το ενεργειακό αποτύπωμα των ορεινών περιοχών: η περίπτωση του Μετσόβου

Abstract

Η παρούσα διπλωματική εργασία εξετάζει το ενεργειακό αποτύπωμα των ορεινών περιοχών, αναλύοντας ειδικότερα την περίπτωση του οικισμού του Μετσόβου. Για τις ανάγκες της εργασίας διεξήχθη πρωτογενής έρευνα με συγκέντρωση 198 ερωτηματολογίων από τα νοικοκυριά του οικισμού κατά το διάστημα Μάρτιος-Απρίλιος 2010. Ο οικισμός, μεταξύ των άλλων, επιλέχθηκε συνεκτιμώντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνει όντας ένας από τους ορεινότερους οικισμούς της χώρας με ιδιαίτερο αναπτυξιακό καθεστώς το οποίο στηρίζεται κατά κύριο λόγο στον τουρισμό. Η γενικότερη προβληματική στην οποία στηρίχθηκε η παρούσα έρευνα αφορά στη διερεύνηση των περιβαλλοντικών πιέσεων που ασκεί η αυξημένη κατανάλωση στις ορεινές περιοχές από συμβατικές πηγές ενέργειας. Παρόλο που στη πλειοψηφία των περιπτώσεων τους χαρακτηρίζονται από πλούσιο εκμεταλλεύσιμο ενεργειακό δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, εντούτοις οι συνήθειες και τα νέα καταναλωτικά πρότυπα έχουν στρέψει τις τοπικές ορεινές κοινωνίες, αλλά και τους φορείς άσκησης τοπικής αναπτυξιακής πολιτικής σε λύσεις περισσότερο αστικές, αγνοώντας τα τοπικά ενεργειακά διαθέσιμα της περιοχής. Σκοπός και στόχος της εργασίας υπήρξε η συλλογή πρωτογενών ποσοτικών δεδομένων σχετικά με τις ενεργειακές καταναλώσεις, αλλά και τις πρακτικές που ακολουθεί η τοπική κοινωνία για την κάλυψη των αναγκών σε θέρμανση, καθώς και τις συνήθειες που έχει πλέον διαμορφώσει. Επιπλέον, αποσκοπεί και στη συλλογή δεδομένων αναφορικά με τις τεχνικές δόμησης των κατοικιών και των χρήσεών τους, ώστε να καταλήξει σε περισσότερο ασφαλή συμπεράσματα. Η εργασία διαρθρώνεται σε 4 βασικά Κεφάλαια τα οποία καλύπτουν την εξής θεματολογία: • Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή: Έννοιες και Προσεγγίσεις. Στο προλογικό αυτό κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια προσέγγισης του ζητήματος του ενεργειακού αποτυπώματος στις ορεινές περιοχές. Διαρθρώνεται σε δυο βασικά μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζεται βιβλιογραφική προσέγγιση της έννοιας του ενεργειακού αποτυπώματος και στο δεύτερο η σκοπιμότητα επιλογής των ορεινών περιοχών ως αυτοτελή γεωγραφική ενότητα του χώρου. • Κεφάλαιο 2: Μελέτη Περίπτωσης: Οικισμός Μετσόβου: Παρουσιάζονται ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της μελέτης περίπτωσης του οικισμού του Μετσόβου, όπως δεδομένα φυσικής γεωγραφίας και κλιματολογίας μέχρι ενεργειακά χαρακτηριστικά και δυναμικό σε ΑΠΕ. • Κεφάλαιο 3: Μεθοδολογικό Πλαίσιο Έρευνας: Στο παρόν Κεφάλαιο, παρουσιάζονται και αναλύονται οι παράμετροι της έρευνας, ως στοιχεία που συνθέτουν το ευρύτερο μεθοδολογικό πλαίσιο σχεδιασμού και υλοποίησής της. Έτσι, γίνεται αναφορά στο αντικείμενο, το σκοπό και το στόχο αυτής, τις υποθέσεις εργασίας, το πληθυσμό αναφοράς με το αντίστοιχο δείγμα ερωτηθέντων, ενώ ειδικότερα παρουσιάζεται και το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε, ως το εργαλείο συγκέντρωσης των δεδομένων ανάλυσης. • Κεφάλαιο 4: Παρουσίαση Αποτελεσμάτων και Συμπεράσματα: Στο παρόν κεφάλαιο και τελευταίο της εν λόγω διπλωματικής, παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα της στατιστικής ανάλυσης και επεξεργασίας των ερευνητικών δεδομένων με το SPSS και διατυπώνονται τα γενικότερα συμπεράσματα της έρευνας και προτάσεις για περαιτέρω έρευνα. Η έρευνα απέδειξε πως παρόλο που το Μέτσοβο χαρακτηρίζεται από πλούσια, σε ενεργειακό δυναμικό, τοπικά διαθέσιμα, εντούτοις οι ανάγκες σε θέρμανση καλύπτονται από συμβατικές πηγές ενέργειας όπως καλοριφέρ με λέβητα πετρελαίου σε ποσοστό 77% επί των νοικοκυριών του δείγματος. Επιπλέον, η πλειοψηφία των νοικοκυριών του δείγματος καταναλώνει κατά μέσο όρο γύρω στα 2.500-3.500 lt/year ενώ 1 στα 4 νοικοκυριά καταναλώνει ακόμα και >3.500 lt/year κατά μέσο όρο. Οι αυξημένες καταναλώσεις έρχονται να επιβεβαιώσουν το γεγονός ότι οι ορεινές περιοχές απαιτούν υψηλά θερμικά φορτία λόγω κλίματος, κάτι το οποίο ενισχύεται από το γεγονός ότι τα περισσότερα νοικοκυριά του δείγματος κάνουν χρήση του βασικού συστήματος θέρμανσης 8-9 μήνες το χρόνο. Επιπλέον, το Μέτσοβο, ως οικισμός «σπαταλά» ετησίως 2.600.000 € μόνο για τις κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των κατοικιών του σε μεγαλύτερο ποσοστό, από συμβατικές πηγές ενέργειας. Μάλιστα, σε επίπεδο νοικοκυριού η μέση ετήσια δαπάνη για την κάλυψη των αναγκών σε θέρμανση αντιστοιχεί στο 7-16% επί του συνολικού ετήσιου εισοδήματος. Τα παραπάνω ποσά μπορούν να ενταχθούν κάλλιστα σε μια διαδικασία λήψης αποφάσεων και ανάλυσης κόστους-οφέλους για τη περίπτωση σχεδιασμού και εγκατάστασης κεντρικού συστήματος θέρμανσης στον οικισμό και τεχνολογιών Α.Π.Ε. για τη κάλυψη των ενεργειακών απαιτήσεων του οικισμού.

The present research thesis examines the carbon footprint of mountain areas, analyzing in particular the case of Metsovo region. Thus, 198 questionnaires were collected by simple random sampling of households in Metsovo during the period March-April 2010. The settlement, among others, was chosen taking into account the specific characteristics as one of the most mountainous areas of the country with particular development scheme which relies heavily on tourism. In general, the research focuses on the environmental impacts due to the increased energy consumption of mountain regions from non-renewable energy sources. Although mountain areas are characterized by rich renewable energy potential, however the new “urban” way of living has a strong influence at local mountain communities which ignore the local available energy sources. The main purpose of this study is to collect quantitative data on energy consumption, but also to analyze the practices followed by the local community to meet the heating needs and also the habits which is now formed. Furthermore, aims to collect data regarding the technical construction of a typical household and its use in order to reach more reliable conclusions. The thesis, consists of 4 main chapters, covering the following topics: • Chapter 1: Introduction: Concepts and Approaches: In this chapter some general information on the concept of carbon footprint and significance of mountain areas are discussed. • Chapter 2: Case Study: Metsovo Region: In this chapter the writer attempts to introduce the case study of Metsovo region. Thus, information on geography, human environment, economics and energy characteristics are also discussed. • Chapter 3: Methodological Research Framework: The research parameters considered as components of the broader methodological framework design and implementation are analyzed and presented in this chapter. Thus, it refers to the research object, purpose and objective, the assumptions, the reference population with the corresponding sample of respondents, and in particular it presents the questionnaire used as a tool for data collection analysis. • Chapter 4: Presentation of Results and Conclusions: The last chapter of the present thesis is dedicated to the presentation of the details of the statistical analysis and processing of research data with SPSS. Also, in this chapter suggestions for further research are included. The survey showed that although Metsovo characterized by rich renewable energy potential however the heating requirements covered by non-renewable energy sources such as radiators and oil boiler in 77% of households in the sample. Moreover, the majority of households consume on average about 2.500-3.500 lt / year and 1 in 4 households consume even> 3.500 lt / year on average. The increased consumption confirm the fact that mountain areas require high thermal loads due to climate, which is reinforced by the fact that most households in the sample use the basic heating system for 8-9 month per year. Metsovo as a settlement “wasting” 2.600.000 €/year only to meet the energy needs of its households. In great majority, these needs covered from non-renewable energy sources. Moreover a typical household spends about 7-16% of the annual household income to meet the heating requirements. The above amounts can easily be integrated into a decision-making and cost-benefit analysis in order to design and install a central heating system in the settlement as well as RES technologies to meet the energy requirements of the settlement.