Η θεωρία του οικονομικού κύκλου: μια θεωρητική και εμπειρική διερεύνηση

Abstract

Η παρούσα διατριβή καταπιάνεται με την έννοια του οικονομικού κύκλου, μια έννοια που είναι από τις πιο θεμελιακές της οικονομικής επιστήμης και η οποία σχετίζεται με μια σειρά εννοιών, όπως η «ύφεση», η «άνθιση», η «φτώχεια», ο «πλούτος», το «εισόδημα» κ.ο.κ. Σε αυτήν την κατεύθυνση, αναλύεται η έννοια με τρόπο συστηματικό, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εμπειρικό επίπεδο. Ως οικονομικός κύκλος ορίζεται το φαινόμενο των οικονομικών διακυμάνσεων που προσιδιάζουν στη μορφή (γεωμετρικού) κύκλου, με φάσεις ανόδου και πτώσης που ακολουθούν η μια την άλλη και με υπαρκτή περιοδικότητα (σταθερή ή μη). Έτσι, σκιαγραφείται το πλαίσιο οικοδόμησης της έννοιας του οικονομικού κύκλου από τις απαρχές της οικονομικής επιστήμης μέχρι σήμερα σε ένα ευρύτερο ιστορικό και μεθοδολογικό πλαίσιο. Επίσης, αναπτύσσονται τρία κριτήρια προκειμένου να μελετηθούν, σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, οι ήδη διαμορφωμένες σχολές. Στο ίδιο πνεύμα, αναλύονται συγκριτικά οι Thorstein Veblen και Joseph Schumpeter, οι οποίοι αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα συστηματικής ανάλυσης του οικονομικού κύκλου, αλλά και συνολικής μετατόπισης προς μια ερμηνεία με βάση την Πολιτική Οικονομία. Ακόμα, δομείται μια οικονομετρική διατύπωση του οικονομικού κύκλου που είναι συνεπής με τις θεωρητικές διατυπώσεις. Μέσω αυτής της οικονομετρικής διατύπωσης, εξετάζεται η έννοια του συγχρονισμού των οικονομικών κύκλων, αλλά και αυτή της οικοδόμησης των άριστων νομισματικών περιοχών, συνθέτοντας διαφορετικές μεταξύ τους όψεις του συγχρονισμού. Στο πλαίσιο αυτό, διατυπώνονται συνολικότερα ερωτήματα όπως το ερώτημα της κατεύθυνσης των οικονομικών διακυμάνσεων αλλά και εκείνο της μετάδοσής τους. Επειπλέον, αναλύεται ο ρόλος των δημοσιονομικών πολιτικών στη δημιουργία και την άμβλυνση των οικονομικών διακυμάνσεων για τις χώρες της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, σε μια περίοδο μάλιστα, που οι χώρες αυτές έχουν απολέσει τη δυνατότητα παρέμβασης στην νομισματική σφαίρα. Τέλος, μελετάται η φύση των διακυμάνσεων συγκρίνοντας μεταξύ συνολικής οικονομίας και επίπεδου κλάδου. Εστιάζουμε στον κλάδο μεταποίησης τροφίμων των Η.Π.Α., μια επιλογή που οφείλεται σε μια σειρά χαρακτηριστικών που συγκεντρώνει, όπως μεγάλη ανελαστικότητα ζήτησης, συγκεντροποίηση και υψηλή κερδοφορία. Μελετάται η σημασία της τεχνολογικής αλλαγής και του ποσοστού κέρδους στη δημιουργία διακυμάνσεων εντός του κλάδου. Στις παραπάνω αναλύσεις, χρησιμοποιούνται διαφορετικά οικονομετρικά εργαλεία και διαφορετικές χρονικές περίοδοι προκειμένου να σκιαγραφηθεί η πληρέστερη δυνατή εικόνα. Η διατριβή αυτή έθεσε μια αλληλουχία ερωτημάτων, με τέτοιο τρόπο που οι απαντήσεις ευελπιστούμε να συγκροτούν μια συστηματική και συνεκτική μελέτη για τον οικονομικό κύκλο. Χρησιμοποίησε τη θεωρία ως το «περιβάλλον» εκείνο μέσα στο οποίο τίθενται τα ερωτήματα και στο οποίο χρησιμοποιούνται τα οικονομετρικά εργαλεία αποσκοπώντας στην κατανόηση, ερμηνεία και στοχασμό επί του οικονομικού κύκλου και στη διατύπωση προτάσεων επί οικονομικών φαινομένων, όπως η ύφεση, η λιτότητα και οι κρίσεις. Σε όλη αυτήν την πορεία ενδέχεται να ανακύπτουν ερωτήματα των οποίων η απάντηση θα μπορούσε να δίνει αφορμές για περαιτέρω επιστημονική έρευνα και για νέες απόπειρες, είτε από εμάς είτε από άλλους μελετητές.

The hereunto doctoral thesis tries to deal with the concept of the business cycle, a concept which is on the one hand one of the fundamentals of economic theory, and on the other is related with numerous concepts of economic life, such as, “boom”, “burst”, “wealth”, “poverty”, “income”, etc. In that purpose, the concept is analyzed in a systematic way, on a methodological, theoretical, empirical and mathematical way. Business cycle is the phenomenon defined as fluctuations that may resemble to geometrical cycle, with phases of boom and burst that follow each other and with fixed or not, existing though periodicity. As a result, the framework of construction of the concept is analyzed from the very birth of economic science until today in the broader methodological and historical context along with an effort to relate the concept with epistemological and philosophical premises. Furthermore, three criteria are established in order to dissociate and reformulate the existing separations with respect to the concept under analysis and driven from methodological empirical and philosophical issues. In the same spirit, Joseph Schumpeter and Torstein Veblen are analyzed comparatively. They pose not only characteristic paradigms of a systematic analysis of business cycles on various levels, but also they confirm holistic shifts towards an interpretation on the basis of political economy. Additionally, a formal mathematical representation of business cycles is built, consistent with the theoretical apparatus. With the mathematical representation the problem of synchronisation of business cycles and the issue of optimal currency area theory are addressed, composing different views of synchronization. In this model broader questions are concentred, such as the question of the direction of economic fluctuations and that of the contagious transmission of pathological fluctuations. In addition, the role of fiscal policy variables in the generation of fluctuations is analysed for the countries formulating the Economic and Monetary Union, in a period that countries have lost their ability to implement their own monetary policy, and thus fiscal policy has proved to be the only field of countercyclical policy implementation. Finally, in that thesis the nature of fluctuations is analysed in the sectoral level compared to the whole economy. We focused on the sector of food manufacturing owing to its numerous special characteristics, such as high demand inelasticity, high profitability and high concentration. The influence of technological change and of the profit rate on the creation of fluctuations on sectoral level is studied. In the aforementioned models and analysis various mathematical and econometric tools were used along with various periods for the analysis in order to obtain the most complete view of the phenomenon. This thesis has set a succession of questions, in a way that the answers structure a systematic and cohesive study of the business cycle. Theory was used as the framework in which questions are posed and mathematical and econometric tools are used, aiming at understanding, interpreting and reflecting on the issue of business cycle and policy implementation against economic phenomena such as burst, severity and crises. Under all that way it is possible for questions to arise, the answer of which is a complex issue that could be the topic of further scientific research.