Το αποκείμενο σώμα του αντιφρονούντος:  η μνήμη της εξαίρεσης ως έκθεμα στη Γυάρο

Μίχου, Μαρία; Michou, Maria

dc.contributor.author	Μίχου, Μαρία	el
dc.contributor.author	Michou, Maria	en
dc.date.accessioned	2015-05-15T06:09:17Z
dc.date.available	2015-05-15T06:09:17Z
dc.date.issued	2015-05-15
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/40768
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.3929
dc.rights	Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Ελλάδα	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/gr/	*
dc.subject	Μνήμη	el
dc.subject	Γυάρος	el
dc.subject	Έκθεμα	el
dc.subject	Εξαίρεση	el
dc.subject	Αποκείμενο	el
dc.subject	Gyaros	en
dc.subject	Exile	el
dc.subject	Exhibit	el
dc.subject	Rememberance	el
dc.subject	Abject	el
dc.title	Το αποκείμενο σώμα του αντιφρονούντος: η μνήμη της εξαίρεσης ως έκθεμα στη Γυάρο	el
dc.title.alternative	The dissident’s abject body: the memory of exception as an exhibit on the island of Gyaros	en
dc.contributor.department	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μεταπτυχιακή Εργασία. Διεπιστημονικό - Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) " Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός του Χώρου : Σχεδιασμός - Χώρος - Πολιτισμός (Κατ. Α)"	el
heal.type	masterThesis	el
heal.classification	Αρχιτεκτονική Γλώσσα	el
heal.classification	Architectural Language	en
heal.language	el	el
heal.access	free	el
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2015-03-12
heal.abstract	Η μελέτη διερευνά το έκθεμα της ‘άρρητης’ μνήμης για την πολιτική εξαίρεση στην Ελλάδα το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα όπως αυτή μπορεί να εντοπιστεί στα κτιριακά ερείπια και τα απομεινάρια κατοίκησης της Γυάρου. Η αντίδραση αποτροπιασμού του αποκειμένου στην επαφή του θεατή με τεκμήρια εξαιρετικών εγκλημάτων προτείνεται ως τεχνική κατάδειξης των εγγεγραμμένων στο σώμα ορίων του πολιτικού, τη στιγμή ακριβώς που η δυνατότητα κατανόησης μέσω της συμβατικής γλώσσας καταρρέει. Το νομικό πλαίσιο για το θεσμό της εκτόπισης σε συνάρτηση με τις πρακτικές που εφαρμόστηκαν στα στρατόπεδα εξορίας προσδιορίζουν και διαμορφώνουν την πολιτική μορφή που εξοβελισμένη από την πόλη, αποκλείεται από την προστασία του νόμου δικαίου. Η νόμιμη βία που επιβάλλεται στα σώματα των εξόριστων συνιστά τα όρια μιας επικράτειας ταυτόχρονα εντός νόμου αλλά εκτός δικαίου, με τρόπο που καθορίζει την αποδεκτή συμβολική μορφή του πολίτη που μπορεί να διαβιεί στην πραγματικότητα εντός της πόλης. Ο αντιφρονών ως αποκείμενο πολιτικό σώμα σχηματοποιείται στο επίπεδο της ρητορικής της εποχής με κοινές μεταφορές σώματος και ασθένειας, ως το μιαρό τμήμα που αποτρέπει την πραγματική συνεκτική εμφάνιση ενός υγιούς εθνικού σώματος. Τελικά, οι πρακτικές «αναμόρφωσης» και διαβίωσης στα στρατόπεδα εξορίας παράγουν μια νέα ιδεολογική ταυτότητα με ιδιαίτερα πολιτικά χαρακτηριστικά: ο αντιφρονών αποτελεί και το αντικείμενο του εκθέματος για τη μνήμη της εξαίρεσης. Εάν οι εμπειρίες της εξορίας συγκροτούν ένα απόθεμα μνήμης που μόνο όσοι βίωσαν μπορούν να μεταδώσουν, οι μαρτυρίες τους γίνονται εκφράσεις της ιδιόλεκτου της εξαίρεσης που ονοματίζει καθημερινά αντικείμενα με βάση συμβατικά γλωσσικά σημαίνοντα, ενόσω τα σημαινόμενα χρήσης τους έχουν μεταστραφεί ριζικά από τις λειτουργίες της εξόριστης ζωής. Η κοινή καθημερινή γλώσσα γίνεται έτσι φορέας τόσων ομοιοτήτων όσο και διαφορών, ώστε θέτει σε διαλεκτική σχέση το πλαίσιο σκέψης εξόριστου-επισκέπτη. Η διαχείριση της πολιτικής εξαίρεσης τόσο από την επίσημη ιστοριογραφία όσο και από τους θεσμούς συγκρότησης αντικειμένων εθνικής μνήμης παραπέμπει σε ένα αμφίσημο πολιτισμικό συμβάν που λειτουργεί μάλλον σε επίπεδο κοινωνικής λήθης το μεγαλύτερο τμήμα του εικοστού αιώνα. Η κατασκευή εκθεμάτων μνήμης στοχεύει στην αναγνώριση της εξορίας ως ήττας παρά ως εθνικού θριάμβου, έτσι ώστε η σκοπιά αναδρομικής θεώρησης των πρώην στρατοπέδων ως τοπίου της ιστορίας σημαίνει τη διάνοιξη ενός πεδίου στοχαστικού χρόνου. Η επιτόπια επίσκεψη στη Γυάρο αναστέλλει προσωρινά τη συμβατική πολιτική συνθήκη του σύγχρονου πολίτη, καλώντας τον να θεωρήσει τη στάση και πραγματικότητά της από μια θέση που ταυτόχρονα θα τον εμπλέκει και θα τον αποστασιοποιεί, διανοητικά και συναισθηματικά από την εξόριστη ζωή, διακρίνοντας μεταξύ του επιπέδου της συμβολικής γλώσσας και της σωματικότητας της εμπειρίας. Η μνήμη προσδιορίζεται ως επαναφορά στο δημόσιο λόγο ζωών που δε θρηνήθηκαν--απώλειες ανάξιες δημόσιας οδύνης--ώστε το μνημείο κατασκευάζεται ως μνήμα για να αποκρύψει αυτό που κείτεται ενώ εμφανίζει συγκεκριμένες ταυτότητες και επισημαίνει σημαίνουσες πράξεις σε σχέση με την αξία τους στο παρόν. Η έρευνα καταλήγει με τη θεωρητική κατασκευή-πρόταση σημείων μνήμης ως τριμελή εννοιολογικά σχημάτα που συγκροτούνται μέσα από την ‘ανάγνωση’ του επισκέπτη με σκοπό να αποδώσουν μια εμπειρία ‘φανταστικής’ μνήμης στη συγκρισιμότητα εννοιών/όρων της κοινής γλώσσας και της ιδιόλεκτου της εξορίας. Τα σημεία μνήμης φέρουν σε εγγύτητα μαρτυρίες πρώην εξόριστων, πράγματα-ερείπια της Γυάρου και ζεύγη λεκτικών στοιχείων που προσδιορίζουν τα συγκεκριμένα πράγματα ως παραδείγματα γενικότερων ειδών καθημερινής χρήσης. Η εγγύτητα που αποκτούν κυριολεκτικά γλωσσικά στοιχεία αποδίδει στα λεκτικά ζεύγη μεταφορικότητα, ενώ ο συσχετισμός των τριών μελών του κάθε ανοιχτού αλληγορικού σχήματος παραπέμπει στη δομική οργάνωση ενός σημείου της γλώσσας: τα σημαινόμενα χρήσης που αναφέρουν οι μαρτυρίες εκκενώνουν το σημείο από την αξία του, καθώς ανατρέπουν καίριες ηθικές κοινωνικές αρχές όπως αυτές εγγράφονται ως αποδεκτές λειτουργίες για κοινά αντικείμενα. Πλήρη αβάσταχτων αποκείμενων νοημάτων, τα σημαινόμενα διαχωρίζονται από τα σημαίνοντά τους και η προσοχή του επισκέπτη εκκρεμεί μεταξύ πράγματος και ονόματος, του πραγματικού και της γλώσσας ως τάξης του κόσμου όπως αυτή διατηρείται και διαρκώς διαμορφώνεται ως πολιτισμικός κώδικας αντίληψης του ρητού και του άρρητου. Στο παράρτημα της έρευνας προτείνεται μια σειρά σημείων μνήμης που προσδιορίζουν κοινές έννοιες/λειτουργίες στην ιδιόλεκτο της εξαίρεσης, όπως τη βίωσαν συγκεκριμένοι άνθρωποι στη Γυάρο: σπίτι: [σκηνή] / [φυλακή] / [θεατράκι], φυλακή: [το νησί] / [Ελ Ντάμπα], πέτρα: [σωροί πέτρας] / [κτίσματα], γράμματα: [λογοκρισία], τάφος: [νεκροταφείο], κ.ά.	el
heal.abstract	The study explores the exhibit of the ‘unatterable’ memory for political exception in Greece during the second half of the twentieth century as this may be located on the building ruins and the remains of habitation on the island of Gyaros. The reaction of repulsion of the abject when the viewer comes into contact with proof of exceptional crimes is proposed as a technique to indicate those limits of the political which are inscribed on the citizen’s body, exactly at the moment that comprehensive ability via conventional language is shuttered. The legal framework for the measure of ‘dislocation’ [εκτόπισις] in relation to the practices applied in exile camps outline the political figure which, expulsed from the city, is banned from the protection of the law of justice. The legal violence that is inflicted upon the exiles bodies comprises the border of a territory simultaneously within the law yet external to justice, so that the acceptable symbolic figure of the citizen who may inhabit the reality of the city is defined. The dissident as an abject political body is shaped on the level of the period’s rhetoric through common metaphors of body and disease, as the unclean part that obstructs the cohesive emergence of a healthy national body in reality. Hence, the practices of “anamorphosis” [αναμόρφωσις] and habitation in the exile camps produce a new ideological identity with particular political characteristics: the dissident is defined as the object of exhibit for the memory of exception. If the experience of exile constitutes a deposit of memory communicable only by those who lived through it, their testimonies become expressions of the idiolect of exception which names each everyday object based on a conventional linguistic signifier, whilst its functional signified has been radically converted by the practices of exiled life. The common everyday language thus becomes a carrier both of similarities as well as differences, so that it places the frame of thought between exile-visitor in a dialectical relation. The management of political exception both in official historiography as well as by the institutions which constitute objects of national memory refers to an ambivalent cultural event that functions rather on the level of social oblivion for the greatest part of the twentieth century. The construction of memorial exhibits aims at the recognition of exile as defeat rather than national triumph, so that the retrospective point of view of the ex-camps as a landscape of history suggests the opening up of a field of reflective time. The on-site visit to Gyaros temporarily suspends the conventional political condition of the contemporary citizen, inviting them to consider the stance and reality of this condition from a position that will, at once, involve and distance them, intellectually and emotionally from exiled life, distinguishing between the level of symbolic language and the corporeality of experience. Memory is defined as the restoration in public speech of lives which have not been mourned for—losses deemed unworthy of public sorrow—so that the monument is constructed as a grave that will conceal what lies here whilst making appear specific identities and marking actions in terms of their significance in the present. The study ends with the theoretical construction-proposal of points of memory as tripartite conceptual schemas which are constituted via the visitor’s ‘reading’ to render an experience of ‘fantastic’ memory through the comparability of concepts/terms of common language and the idiolect of exile. The points of memory bring into proximity testimonies of ex-exiles, things-ruins on Gyaros and pairs of linguistic terms which define the particular things as examples of wider kinds/types of everyday objects. The proximity that literal words acquire renders their pairs metaphorical, whilst the relating of the three parts of each open allegorical schema refers to the structural organization of a linguistic sign: the functional signified which the testimonies mention, evacuates the sign from its value [meaning in relation to consecutive terms in a sentence], since this meaning overturns crucial moral social principles which are inscribed as acceptable functions for common objects. Saturated with unbearable abject meaning, the signified is separated from the signifier and the visitor’s reflection is suspended between the thing and its name, the real and language as order of the world, as this is maintained and constantly reformulated as a cultural code of perception for the spoken and the unspeakable. The appendix includes a series of points of memory which specify common concepts/functions in the idiolect of exception, as this was experienced by particular people on the island Gyaros: home: [tent] / [prison] / [theatre], prison: [the island] / [El Daba], stone: [piles of stone] / [structures], letters: [censorship], grave: [graveyard], etc.	en
heal.advisorName	Παρμενίδης, Γιώργος	el
heal.committeeMemberName	Χαραλαμπίδου, Σόνια	el
heal.committeeMemberName	Σταυρίδης, Σταύρος	el
heal.academicPublisher	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών	el
heal.academicPublisherID	ntua	el
heal.numberOfPages	176	el
heal.fullTextAvailability	true