Νέες μορφές αστικοποίησης και τουριστική ανάπτυξη. Επενδύσεις στο Κάβο Σίδερο

Tselemegkou, Lorena; Τσελεμέγκου, Λορένα

dc.contributor.author	Tselemegkou, Lorena	en
dc.contributor.author	Τσελεμέγκου, Λορένα
dc.date.accessioned	2016-07-19T08:17:14Z
dc.date.available	2016-07-19T08:17:14Z
dc.date.issued	2016-07-19
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/43160
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.5440
dc.description	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μεταπτυχιακή εργασία. Διεπιστημονικό - Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών (Δ.Π.Μ.Σ.) "Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός του Χώρου : Πολεοδομία - Χωροταξία (Κατ. Β')"	el
dc.rights	Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Ελλάδα	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/gr/	*
dc.subject	Cavo Sidero	en
dc.subject	Τουριστική ανάπτυξη	el
dc.subject	Διάχυτη αστικοποίηση	el
dc.subject	Παγκοσμιοποίηση	el
dc.subject	Κάβο Σίδερο	el
dc.subject	Αστικό αγροτικό	el
dc.subject	Τouristic development	en
dc.subject	Globalization	en
dc.subject	Urban rural	en
dc.subject	Extended urbanization	en
dc.title	Νέες μορφές αστικοποίησης και τουριστική ανάπτυξη. Επενδύσεις στο Κάβο Σίδερο	el
dc.title	New forms of urbanization and touristic development. Investments at Cavo Sidero	en
heal.type	masterThesis	el
heal.classification	ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ/ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ - ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ/ΑΣΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ	el
heal.classification	ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ	el
heal.classification	ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ/ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ	el
heal.classification	URBAN, RURAL, AND REGIONAL ECONOMICS	en
heal.classification	LEGAL FRAMEWORK OF REGIONAL AND URBAN SPATIAL PLANNING	en
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/53cd995bc165c59948b1e65ef5a7aa66285211c2
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/1b2dfcdb413752ed65d50428996fc59c6e36823d
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/e3916e9e077bd8731404f2d89e9800a6701d2456
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/e1de20600b24c396fec2defabbc7716c45e33071
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/e3916e9e077bd8731404f2d89e9800a6701d2456
heal.language	el	el
heal.access	free	el
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2016-06-29
heal.abstract	Οι τουριστικές επενδύσεις που σχεδιάζονται εδώ και δεκαοκτώ χρόνια στο Κάβο Σίδερο της Κρήτης αποτελούν έργα πολλών ταχυτήτων και εκατομμυρίων και προβλέπεται να έχουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο της περιφέρειας Κρήτης και της χώρας ευρύτερα. Η πολυδιάστατη φύση τόσο της επένδυσης (που σήμερα ονομάζεται «Έργο Ίτανος Γαία»), όσο και του ίδιου του τουριστικού φαινομένου, που άπτεται πολλών επιστημονικών πεδίων, αναδεικνύουν και τις πολλαπλές προσεγγίσεις και ερμηνείες που αυτά επιδέχονται. Ωστόσο, η εγκατάσταση ενός σύνθετου τουριστικού συγκροτήματος, τύπου ΠΟΤΑ, που πλαισιώνεται από ειδικές τουριστικές εγκαταστάσεις όπως γήπεδα γκολφ, spa, συνεδριακά κέντρα κ.α., σε ένα άθικτο και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους τοπίο, δεν παύει να εγείρει πολλούς προβληματισμούς όσον αφορά στα πρότυπα παραγωγής και ανάπτυξης του χώρου που προωθούνται (και) μέσα από την τουριστική εκμετάλλευση περιοχών. Το μέγεθος, το είδος και τα χαρακτηριστικά του «Ίτανος Γαία» κατατάσσουν το έργο στις λεγόμενες μεγάλες επενδύσεις, μια σχετικά «νέα» πραγματικότητα για τον ελληνικό χώρο που αντανακλά τόσο τις σύγχρονες τάσεις του τουριστικού real-estate όσο και τις νέες κατευθύνσεις του εθνικού συστήματος χωρικού σχεδιασμού μετά τις πρόσφατες αλλαγές που δρομολογήθηκαν από τις μνημονιακές δεσμεύσεις της χώρας προς την τρόικα (ΕΕ, ΔΝΤ, ΕΚΤ). Έτσι, μια σημαντική διάσταση του έργου, το οποίο εντάχθηκε στον "fast-track" (Ν.3894/2010) το 2012, ως στρατηγικής σημασίας επένδυση, αφορά στο διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο που ορίζει τις κατευθύνσεις και τους περιορισμούς σχεδιασμού και ρύθμισης του χώρου. Η αποδελτίωση του τελευταίου ανέδειξε πως τα τελευταία χρόνια έχει κυριαρχήσει στο όνομα της κρίσης μια μονοδιάστατη και προβληματική προσέγγιση του χώρου, ο οποίος αντιμετωπίζεται κυρίως ως πεδίο φιλοξενίας μεγάλων επενδύσεων. Επομένως, ένα βασικό ερώτημα που απασχολεί την έρευνα είναι το εξής (Κλαμπατσέα, 2011: 1): «η αντίληψη περί "πλεονάζοντα οικονομικού χώρου" κατευθύνει τον επιχειρούμενο σχεδιασμό στην ανάγκη χρήσης του με τρόπους και όρους που αντιβαίνουν σε οποιαδήποτε επικαλούμενη αρχή αειφορίας, κοινωνικής δικαιοσύνης και προσπάθεια μείωσης ανισοτήτων ή είναι πράγματι η "ενδεδειγμένη οδός" για το σχεδιασμό του ελληνικού χώρου στη σκιά της κρίσης»; Συγκεκριμένα ο κλάδος του τουρισμού, που παρουσιάζεται και αντιμετωπίζεται ως "μοχλός" διεξόδου της χώρας από την κρίση, πλαισιώθηκε από πλήθος νόμων και πολιτικών αποφάσεων που διευκολύνουν την ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας σχεδόν σε οποιοδήποτε χώρο με φοβερά ευνοϊκούς, για τους επενδυτές, όρους (καταρρίπτονται περιορισμοί προστασίας του περιβάλλοντος, των ακτών, των δασικών εκτάσεων κ.α.). Το νέο θεσμικό πλαίσιο επιτάχυνσης και διαφάνειας στρατηγικών επενδύσεων ουσιαστικά προωθεί την παραγωγή «νέων χώρων», την ιδιωτική πολεοδόμηση, τη μονοπωλιακή εκμετάλλευση της γης μέσω διαδικασιών «υφαρπαγής» της, καθώς και την ανάπτυξη τουριστικών επενδύσεων σε προστατευόμενες περιοχές. Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αυτής της νέας πραγματικότητας είναι και οι τουριστικές επενδύσεις στη Χερσόνησο Σίδερο της Κρήτης, η έκταση της οποίας βρίσκεται εντός Τόπου Κοινοτικής Σημασίας του οικολογικού δικτύου Natura 2000, με ένα τμήμα της να αποτελεί Ζώνη Ειδικής Προστασίας για την Ορνιθοπανίδα. Η πρόταση του έργου "Ίτανος Γαία", παρά το γεγονός ότι εμφανίζεται σαφώς πιο «συμμαζεμένη» από αυτήν του έργου "Cavo Sidero Resort", δεν παύει να αποτελεί ένα ιδιαίτερο είδος οικιστικής - τουριστικής ανάπτυξης που μιμείται τη μορφή και τη δομή "παραδοσιακών" οικισμών και που στοχεύει, μεταξύ άλλων, στην προσέλκυση και φιλοξενία προσωρινών ή/και μόνιμων κατοίκων-επισκεπτών. Η πρόταση αφορά στην "εκ-του-μηδενός" κατασκευή μιας «αστικής ουτοπίας» σε ένα φυσικό, υπαίθριο τοπίο και αποτελεί με ένα τρόπο, μια σύγχρονη, πολυτελή παραλλαγή των all inclusive resorts που παρήγαγε ο μαζικός τουρισμός. Ωστόσο, η εξάπλωση αυτών των «νέων χώρων», τόσο στο επίπεδο της Μεσογείου όσο και διεθνώς, φανερώνει την ανάδυση μιας νέας κατηγορίας "αστικού" χώρου που αντικατοπτρίζει τη στροφή των επενδύσεων προς το δομημένο περιβάλλον και τη γη, τις νέες διαδικασίες της αστικοποίησης καθώς και τις νέες μορφές κινητικότητας του παγκόσμιου πληθυσμού σε συνάρτηση με μια μετανεωτερική αντίληψη για τον τουρισμό και την τουριστική εμπειρία. Η «διάχυτη» αστικοποίηση της υπαίθρου που λαμβάνει χώρα μέσα από την ανάδυση αυτού του είδους νέων τουριστικών χώρων/χωριών, αποτυπώνει την πλέον σύγχρονη τάση της τουριστικής βιομηχανίας και του real estate, που στοχεύει στην προσφορά μιας συνολικής τουριστικής εμπειρίας μέσα σε αυτόνομες σύνθετες οικιστικές εγκαταστάσεις που χωροθετούνται συνήθως σε σπάνια φυσικά τοπία. Παράλληλα όμως, επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό αρκετών ερευνητών των επιστημών του χώρου, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι στη σημερινή συνθήκη της παγκοσμιοποίησης αναδύονται νέες μορφές και διαδικασίες της αστικοποίησης, που οδηγούν στην αστικοποίηση ολόκληρου του κόσμου (πλανητική αστικοποίηση). Σύμφωνα τις προσεγγίσεις αυτές, η δυαδική διάκριση αστικού και αγροτικού χώρου που κυριαρχούσε μέχρι πρόσφατα σταδιακά διαλύεται και ξεπροβάλλει μια διάχυτη, εκτεταμένη αστικοποίηση στο σύνολο του γεωγραφικού χώρου, καταρρίπτοντας τα παλαιά σαφή και ευδιάκριτα όρια μεταξύ πόλης και υπαίθρου. Η διαδικασία αυτή, η οποία τροφοδοτείται από την εξίσωση παγκοσμιοποίηση ≡ αστικοποίηση και την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, δεν αφορά μόνο στο δομημένο περιβάλλον, αλλά και σε κάθε είδους ορατούς ή αόρατους μετασχηματισμούς, συμπεριλαμβανομένων των τρόπων ζωής, των αξιών και των νοημάτων του κοινωνικού χώρου, οι οποίοι είναι πλέον εμφανείς σχεδόν σε κάθε σπιθαμή της γης. Μέρος των παραπάνω διαδικασιών αποτελεί και η εξάπλωση του "οικιστικού τουρισμού", των τουριστικών χωριών και γενικότερα των νέων χώρων που δημιουργούνται καθεαυτό για την εξυπηρέτηση του τουρισμού και την κατανάλωση της αναψυχής. Η ένταξη της παραθεριστικής κατοικίας στα οργανωμένα πολυτελή, σύνθετα τουριστικά συγκροτήματα, όπως αυτά στο Κάβο Σίδερο, συνοδεύεται από ένα νέο μοντέλο τουρίστα, αυτό του «οικιστή» - εποχικού μετανάστη και μόνιμου συνιδιοκτήτη των πόρων έναντι της αντίληψης του επισκέπτη – περιηγητή (Μπαλατσινός, 2008). Έτσι, η έννοια του τουρισμού, που είναι άμεσα συνυφασμένη με την κινητικότητα και την περιήγηση, χάνει σταδιακά το νόημά της, μπαίνει σε νέα πλαίσια και επαναπροσδιορίζεται. Η μετανάστευση των συνταξιούχων συνέβαλε καθοριστικά στην εδραίωση τόσο του νέου μοντέλου τουρίστα-οικιστή όσο και στην κατεύθυνση που έχει πάρει η τουριστική ανάπτυξη σήμερα. Σύμφωνα με τον Deane Simpson (2010), η ανάδυση της κοινωνικής οντότητας των συνταξιούχων μεταπολεμικά, δρομολόγησε οικονομικές και χωροκοινωνικές διαδικασίες που οδήγησαν στην «αστικοποίηση της τρίτης ηλικίας», μέσα από ένα δίκτυο χώρων που ο ίδιος ονομάζει «συνταξιοδοτικές ουτοπίες των νέων-γέρων». Ανήκει μήπως και το Κάβο Σίδερο σε αυτή την κατηγορία χώρων; Αν ναι, ποια είναι τα χαρακτηριστικά αυτών των χωρικών δομών και των ανθρώπων που τα οικειοποιούνται και πώς συνδέεται η επέκτασή τους με τις ευρύτερες διαδικασίες παραγωγής του χώρου στη σημερινή συνθήκη της παγκοσμιοποίησης; Η εγκατάσταση τουριστικών συγκροτημάτων μακριά από υφιστάμενους οικισμούς, και σε απόσταση που να μην αποτελούν μια "φυσική" συνέχεια αυτών, αναμφίβολα δημιουργεί νέες αστικές πυκνότητες σε πρώην αγροτικές και υπαίθριες περιοχές διαταράσσοντας τις υπάρχουσες ισορροπίες στο οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο του τόπου. Παράλληλα, συνδράμει στη δημιουργία νέων χωρικών και οικονομικών δικτύων, παράγοντας πολυσύνθετους συσχετισμούς στον παγκόσμιο γεωγραφικό και οικονομικό χώρο. Η ανάπτυξη τουριστικών χωριών σε «απομονωμένες» περιοχές προωθεί τη συγκέντρωση έναντι της διάχυσης της οικονομίας τουρισμού και των τουριστών με την τοπική οικονομία και κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στο μετασχηματισμό της ταυτότητας του τόπου. Πως συνδιαλέγονται, λοιπόν, αυτοί οι «νέοι χώροι» με τα ιδιαίτερα πολιτισμικά, κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά του τόπου και του τοπίου; Πως διαμορφώνονται τα δίπολα ατομικό-συλλογικό και παγκόσμιο-τοπικό σε αυτά τα "πανομοιότυπα" περιβάλλοντα που επαναλαμβάνονται με τη μορφή τουριστικών οικισμών σε διάφορα σημεία της γης; Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως τα παραπάνω συνθέτουν μεν τα κεντρικά ερωτήματα που απασχολούν την παρούσα έρευνα, γεννούν δε, πλήθος άλλων προβληματισμών και ερωτημάτων προς περεταίρω διερεύνηση και συζήτηση.	el
heal.sponsor	Υπότροφος Αριστείας Ι.Κ.Υ. Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ελλάδα - Πρόγραμμα Siemens	el
heal.advisorName	Βαΐου, Ντίνα	el
heal.advisorName	Vaiou, Dina	en
heal.committeeMemberName	Σαρηγιάννης, Γεώργιος	el
heal.committeeMemberName	Μαντουβάλου, Μαρία	el
heal.academicPublisher	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών	el
heal.academicPublisherID	ntua	el
heal.numberOfPages	107	el
heal.fullTextAvailability	true