Philips Pavilion: poeme electronique: expo 1958: Le Corbusier  - 
Iannis Xanakis - Edgar Varese

Αλεξάκη, Χρυσάνθη; Μηλιαρέσης, Νικόλαος

dc.contributor.author	Αλεξάκη, Χρυσάνθη	el
dc.contributor.author	Μηλιαρέσης, Νικόλαος	el
dc.date.accessioned	2016-10-25T08:57:33Z
dc.date.available	2016-10-25T08:57:33Z
dc.date.issued	2016-10-25
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/43895
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.1751
dc.rights	Default License
dc.subject	Ξενάκης, Ιάννης	el
dc.subject	Le Corbusier	en
dc.subject	Varese, Edgar	en
dc.subject	Philips Pavilion	en
dc.title	Philips Pavilion: poeme electronique: expo 1958: Le Corbusier - Iannis Xanakis - Edgar Varese	en
dc.type	Διάλεξη
heal.type	learningMaterial
heal.classification	Music and architecture	en
heal.classificationURI	http://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85088882
heal.language	el
heal.access	campus
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2010-02
heal.abstract	Το περίπτερο της Philips με «το ηλεκτρονικό ποίημα» που περιείχε αποτελεί ένα εντυπωσιακό αρχιτεκτονικό δημιούργημα. Το ενδιαφέρον μας όμως γι’ αυτό εντάθηκε από το γεγονός ότι ήταν ένα επίτευγμα, που αποτελούσε σύνθεση πολλών τεχνών υπό τη σκέπη της αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για ένα μουσικό περίπτερο, στο οποίο η σύνθεση του ήχου ήταν οργανωμένη σε τέτοιο βαθμό, ώστε να διανέμεται σε πολλαπλά σημεία στο χώρο. Επίσης ήταν ένα κινηματογραφικό περίπτερο, στο οποίο η σύνθεση των εικόνων και το μοντάζ ήταν οργανωμένα σε τέτοιο βαθμό, ώστε να κατακλύζουν οπτικά και ακουστικά το κοινό. Η αρχιτεκτονική δεν έπαιζε αποκλειστικά το ρόλο της δημιουργίας ενός ακουστικού σχεδιαστικού χώρου, αλλά αντίθετα είχε σκοπό να αποτελέσει πηγή ήχου και εικόνας. Αρχιτεκτονική και μουσική πλέον συμπίπτουν. Το περίπτερο της Philips ήταν ένα συλλογικό δημιούργημα της αρχιτεκτονικής του Le Corbusier, της ίδιας της Philips, των κατασκευαστών, των καλλιτεχνών, των μουσικών αλλά και των εργατών. Πέρα από κάθε αμφιβολία το περίπτερο ήταν ένα εκκεντρικό κτίριο, το οποίο πολυσυζητήθηκε, σχολιάστηκε θετικά και αρνητικά, αλλά τελικά πέτυχε το στόχο, για τον οποίο προοριζόταν η κατασκευή του: τη διαφήμιση. Μετά την έκθεση και την εκπλήρωση του στόχου δεν είχε πια υπόσταση και κατεδαφίστηκε. Στην ουσία ήταν ένα προσωρινό έργο τέχνης με συγκεκριμένο σκοπό. Το μόνο που σώζεται είναι η ταινία, η οποία βρίσκεται στο αρχείο της Philips. Διαζευγμένη από το αρχιτεκτονικό σκηνικό, γυμνή από το φωτισμό, το χρώμα και χωρίς να προβάλλεται η ταινία, μοιάζει ένας γραμμικός σκελετός για το πρόγραμμα πολυμέσων που αποτελούσαν «το ποίημα». Παρόλ’ αυτά ακόμη και σε ένα κομμάτι του η μορφή, το κολάζ των εικόνων, του υποκείμενου ανθρωπισμού του (και της ύβρης) αποπνέει μια αίσθηση τι τελικά γνώρισαν οι επισκέπτες στις Βρυξέλλες το 1958. Είναι σαν ένα σώμα που μετά το θάνατο αποσυντίθεται και μένουν τα οστά για να θυμίζουν μια ύπαρξη. Μετά την έκθεση το κτίριο καταστράφηκε, έτσι λοιπόν δεν ήταν ποτέ διαθέσιμο για έρευνα, όπως και η ταινία. Οι μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί και τα συγγράμματα στηρίχτηκαν στην αλληλογραφία του αρχιτέκτονα και στα πρακτικά των συναντήσεων των δημιουργών. Η σχετική βιβλιογραφία αποτελεί ένα μωσαϊκό διαθέσιμων πληροφοριών, συνεντεύξεων μαζί με κάποιες ταινίες, φωτογραφίες και σχέδια. Παρά την πληθώρα των αρχιτεκτονικών τεκμηριώσεων, το πρωτότυπο σχέδιο της Philips διαθέτει τη δική του δυναμική, εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Η αρχιτεκτονική, το χρώμα, η φωνή, ο ήχος και οι εικόνες ήταν υπερτιθέμενα, χωρίς την πλήρη κατανόηση εκ των προτέρων της φύσης του έργου που θα προεκύπτε. Το κτίριο ήταν το αποτέλεσμα μιας βασανισμένης διαδικασίας σχεδιασμού, ανάπτυξης και κατασκευής. Το ολοκληρωμένο ηλεκτρονικό ποίημα που προέκυψε από τη συνεργασία των τεχνών, περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο από τα συστατικά του, ως ένα βαθμό ήταν προσχεδιασμένο, αλλά στο μεγαλύτερο μέρος του ήταν προϊόν της τύχης. Η συνεργασία για την ολοκλήρωση του έργου ήταν συγχρονισμένη και αυστηρά δομημένη στο χρόνο. Η προβολή εσωτερικά θα διαρκούσε οκτώ ακριβώς λεπτά-480 δευτερόλεπτα. Η βιογραφία του περιπτέρου δεν είναι μόνον αποκαλυπτική από μόνη της, αλλά αποτελεί ένα είδωλο μικροβιογραφίας των κυριότερων παικτών του. Ο ήρεμος και πειθαρχημένος Louis Kalff, καλλιτεχνικός διευθυντής της Philips αποτέλεσε τον σύνδεσμο του έργου και ο έμπειρος αλλά διαισθητικός Hoyte Duyste ήταν ο μηχανικός και ο κατασκευαστής, οι δύο παίκτες των οποίων η προσφορά έχει υποτιμηθεί στο παρελθόν. Ίσως χωρίς κάποιον από αυτούς το έργο δεν θα είχε πιθανότατα υλοποιηθεί. Το ηλεκτρονικό ποίημα θα μπορούσε να συγκρίνει με τη μάζα της Καθολικής Requiem, ή ακόμη και με ενα ψυχεδελικό σόου φωτισμού της δεκαετίας του 1960, ή αν το σκεφτούμε περισσότερό δραστικά, να θεωρηθεί, ένα πρωτότυπο της εικονικής πραγματικότητας. Το κτίριο και το θέαμα του ήχου και του φωτός ήταν ένα θαύμα για την εποχή του-κυρίως λόγω της μη απεικόνισης των προϊόντων που ήταν διαδεδομένη τακτική στις εκθέσεις του κόσμου και δεύτερον επειδή το θέαμα ήταν πλήρως αυτοματοποιημένο. Παρά τις δυσκολίες κατά την κατασκευή και την παρουσίασή του, το περίπτερο της Philips σηματοδότησε το τέλος μιας εποχής για τις παγκόσμιες εκθέσεις, για τη μηχανική, και την αρχή μιας άλλης, της ηλεκτρονικής. Το χειμώνα του 1956, η επιτροπή της εταιρείας Philips πλησίασε τον Le Corbusier για το σχεδιασμό ενός περίπτερου, κατά την επερχόμενη παγκόσμια έκθεση. Ο Le Corbusier περιορισμένος κατά το παρελθόν στους χώρους και τις μορφές της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής, είχε πλέον τη δυνατότητα δημιουργίας ενός πραγματικά συνθετικού έργου τέχνης. Αυτό το έργο, το Poeme electronique, παρουσιάστηκε σε πάνω από ένα εκατομμύριο επισκέπτες του περιπτέρου της Philips κατά τη διάρκεια των έξι μηνών της έκθεσης. Το σχέδιο της Philips ήταν μια αληθινή, αν όχι πτητική, κορύφωση της αναζήτησης του Le Corbusier για μια σύνθεση των τεχνών. Παρουσίασε μια λειτουργία κολάζ για την ανθρωπότητα του εικοστού αιώνα, που εξαρτάται από την ηλεκτρική ενέργεια αντί του φωτός της ημέρας και την εικονική προοπτική στο χώρο των χερσαίων απόψεων. Στο μυαλό του αρχιτέκτονα, η μικρή δομή προοριζόταν «για να στεγάσει ένα συνθετικό πρόγραμμα των 480 δευτερόλεπτων, που απαιτούνταν για την αντανάκλάση του ηλεκτρονικού χώρου υπό την στέψη των μαθηματικών». Η σχέση του Le Corbusier με το περίπτερο και το θέαμα ήταν περισσότερο ως ιμπρεσάριος παρά ως αρχιτέκτονας του έργου. Ήταν ο Ιάννης Ξενάκης που ανέπτυξε τις τυπικές ιδέες για το περίπτερο και την αποφασιστική γεωμετρία του. Ο Βαρέζε, ο οποίος συνέθεσε τον "οργανωμένο ήχο" και εργάστηκε στην άκρη της μουσικής ανάπτυξης με την ανάμειξη πραγματικών ήχων με αυτούς της φωνής. Το Poeme electronique παραμένει ένα βασικό έργο του εικοστού αιώνα στη μουσική. Βεβαίως υπήρξαν και άλλοι συνεργάτες, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο σχέδιο. Ο Philippe Agostini δημιούργησε το μοντάζ ταινίας από επιλεγμένες εικόνες από του Le Corbusier, αλλά που διοργανώθηκαν από τον Jean Petit. Ο οικοδόμος-μηχανικός HC Duyster κατασκεύασε το περίπτερο με υπολογισμούς από τους CGJ Vreedenburgh, A. Bouma, και FK Ligtenberg. Ο Willem Tak υπηρέτησε ως ηχητικός σύμβουλος. Και ο SL de Bruin ήταν ο υπεύθυνος για την αυτοματοποιημένη παραγωγή. Σημαντικές πιστώσεις θα πρέπει επίσης να αποδοθούν στον Louis Kalff, ως καλλιτεχνικός διευθυντής της Philips και σύνδεσμος του έργου, που κράτησε την επιχείρηση σε τροχιά κατά τη διάρκεια μιας σύντομης αλλά επίπονης περιόδου, δύο ετών και έξι μηνών. Εγκέφαλος του περιπτέρου ήταν ουσιαστικά ο Louis Calff διότι παρά το γεγονός ότι ο Le Corbusier, ήταν ο αρχιτέκτονας και ο «πατέρας» του ηλεκτρονικού ποιήματος, το περίπτερο ήταν πραγματικά μια προσπάθεια συνεργασίας, μια σύνθετη επιχείρηση που ολοκληρώθηκε σε απίστευτα συμπυκνωμένο χρονικό διάστημα υπό την διεύθυνση του καλλιτεχνικού διευθυντή. Το περίπτερο Philips και οι οπτικές παρουσιάσεις του σήμερα έχουν σχεδόν ξεχαστεί εντελώς. Στον τομέα της μουσικής, ωστόσο, το Poeme electronique του Βαρέζε διατηρεί τη φήμη ενός αριστουργήματος -ακόμη και αν σήμερα κανείς θα πρέπει να ακούσει τη μουσική αποσπασμένη από την αρχική του ρύθμιση. Και παρά τη σκιά της λήθης που έχει πέσει πάνω στο περίπτερο της Philips, η δομή πρέπει να θεωρηθεί ως ένα βασικό έργο στην καριέρα του Le Corbusier. Διότι αυτό το μικρό κτίριο στις Βρυξέλλες, το οποίο υπήρξε εκεί μόλις για οκτώ μήνες, βοήθησε στην υλοποίηση των προσδοκιών του Le Corbusier για μία σύντηξη των τεχνών, που σε κανένα άλλο έργο του δεν είχε αυτή την ευκαιρία. Σήμερα εξακολουθούν να υπάρχουν λίγες μόνο φωτογραφίες, μια καταγεγραμμένη έκθεση, μια χούφτα σχεδίων, καθώς και μια ταινία. Ως αποτέλεσμα, το ιστορικό του περιπτέρου της Philips είναι μια ανασυγκρότηση που προέρχεται από αυτά τα έγγραφα και τα αρχεία αλληλογραφίας της Fondation Le Corbusier, της εταιρεία Philips, της Hollandsche Beton Groep, και από άλλες ειδικές συλλογές του Κέντρου Γκετί για την Ιστορία της Τέχνης και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Αν και ήταν ένα μικρό κτίριο με σύντομη διάρκεια ζωής, το περίπτερο της Philips, με το θέαμα του ενισχυμένου ήχου και το ρυθμικά ενορχηστρωμένο φως και χρώμα, ήταν ένα ορόσημο στην τεχνολογία των ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας. Ενώ ούτε η αρχιτεκτονική ούτε το θέαμα συνειδητοποιήθηκε πλήρως από πλειοψηφία των θεατών, κανείς δεν έφυγε ανέγγιχτος διότι όλες οι πτυχές του έργου ήταν διορατικές προμηνύοντας το τέλος μιας εποχής και το ξεκίνημα μιας άλλης. Εάν το έργο της Philips δεν είχε εντοπίσει το ακριβές σημείο στο οποίο όλες οι τέχνες- παραδοσιακές και ηλεκτρονικές-θα διασταυρώνονταν κάποια στιγμή στο μέλλον, θα παρείχε τις αδιαμφισβήτητες πινακίδες κατεύθυνσης προς αυτό το σημείο. Για το λόγο αυτό, το έργο της Philips δικαιολογεί την προσεκτική εξέταση.	el
heal.academicPublisher	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Τομέας Αρχιτεκτονικής Γλώσσας, Επικοινωνίας και Σχεδιασμού	el
heal.fullTextAvailability	true