Πολυπαραμετρικός χαρακτηρισμός και χρονολόγηση κυτταρινικών υποστρωμάτων νεότερων ζωγραφικών έργων: Εφαρμογή σε έργα υδατογραφίας ελλήνων ζωγράφων

Μουτσάτσου, Άννα

dc.contributor.author	Μουτσάτσου, Άννα	el
dc.date.accessioned	2017-02-06T10:54:22Z
dc.date.issued	2017-02-06
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/44307
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.2556
dc.rights	Default License
dc.subject	Υδατογραφία	el
dc.subject	Χαρτί	el
dc.subject	Αυθεντικότητα	el
dc.subject	Μικροσκοπία	el
dc.subject	Φασματοσκοπία	el
dc.subject	Watercolour	el
dc.subject	Paper	el
dc.subject	Authenticity	el
dc.subject	Microscopy	el
dc.subject	Spectroscopy	el
dc.title	Πολυπαραμετρικός χαρακτηρισμός και χρονολόγηση κυτταρινικών υποστρωμάτων νεότερων ζωγραφικών έργων: Εφαρμογή σε έργα υδατογραφίας ελλήνων ζωγράφων	el
dc.contributor.department	Εργαστήριο Οργανικής Χημικής Τεχνολογίας	el
heal.type	doctoralThesis
heal.classification	ΧΗΜΙΚΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ	el
heal.classification	ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ	el
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/26ef8a85171bd6096109bf5b78a055756bca69b8
heal.classificationURI	http://data.seab.gr/concepts/9d53e6c00f78d678cac01bcf7de662f5d50e85f0
heal.dateAvailable	2018-02-05T22:00:00Z
heal.language	el
heal.access	embargo
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2017-02-03
heal.abstract	Σκοπός και πρωτοτυπία της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διαμόρφωση μιας αξιόπιστης και εύχρηστης μεθοδολογίας χαρακτηρισμού χάρτινων υποστρωμάτων, και ειδικότερα μιας μεθοδολογίας μη επεμβατικού ελέγχου αυθεντικότητας έργων υδατογραφίας βάσει του χάρτινου υποστρώματος, με εφαρμογή σε έργα υδατογραφίας ελλήνων ζωγράφων του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Στο θεωρητικό μέρος γίνεται αρχικά αναφορά στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει το καλλιτεχνικό χαρτί και κυρίως το χαρτί υδατογραφίας. Περαιτέρω, πραγματοποιείται καταλογογράφηση χαρτιών υδατογραφίας που ήταν διαθέσιμα στο παρελθόν στον ευρωπαϊκό χώρο, καθώς και σύγχρονων εμπορικώς διαθέσιμων προϊόντων. Επίσης, πραγματοποιείται βιβλιογραφική ανασκόπηση αναφορικά με ιστορικά στοιχεία χαρτοποιίας και χρήσης αντίστοιχων υλικών. Τα παραπάνω βιβλιογραφικά δεδομένα μπορούν να αποτελέσουν πολύτιμα εργαλεία κατά τον χαρακτηρισμό και τον έλεγχο αυθεντικότητας έργων υδατογραφίας βάσει του χάρτινου υποστρώματος, πχ. με την αποκάλυψη αναχρονισμών. Επίσης, πραγματοποιείται μία θεωρητική προσέγγιση στο θέμα της αυθεντικότητας ειδικότερα των έργων τέχνης σε χαρτί, καθώς και σε συνήθεις τεχνικές που χρησιμοποιούν οι πλαστογράφοι. Στο πλαίσιο του πειραματικού μέρους, εκτός από τα υποστρώματα αυθεντικών έργων υδατογραφίας που εξετάσθηκαν, κατασκευάσθηκε μία πλήρης πρωτότυπη σειρά δειγμάτων αναφοράς σύμφωνα με συνταγές που αναφέρουν οι πλαστογράφοι έργων τέχνης, και συναντούν συχνά κατά την έρευνά τους οι επαγγελματίες των μουσείων. Αναφορικά με τις μεθόδους ανάλυσης που εφαρμόσθηκαν, με βάση και τη διεθνή βιβλιογραφία, βασικά κριτήρια επιλογής αποτέλεσαν η προσβασιμότητα του εξοπλισμού από εργαστήρια μουσείων και η ευχρηστότητα, αλλά κυρίως ο μη επεμβατικός χαρακτήρας των διαδικασιών. Η ολοκληρωμένη μεθοδολογία μη επεμβατικού χαρακτηρισμού και ελέγχου αυθεντικότητας έργων υδατογραφίας βάσει του χάρτινου υποστρώματος, όπως διαμορφώθηκε στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας περιλαμβάνει αρχικά την εφαρμογή απεικονιστικών τεχνικών και χρωματομετρίας σε συνδυασμό με μακροσκοπική παρατήρηση, για την περιγραφή, την τεκμηρίωση και την προκαταρκτική μελέτη των εξεταζόμενων υποστρωμάτων. Κατά την κυρίως διαγνωστική διαδικασία, η μη επεμβατική Οπτική Μικροσκοπία Ορατού και η Μικροσκοπία Φθορισμού (συμπεριλαμβανομένης και της in-situ Μικροσκοπίας Φθορισμού) αποδεικνύεται πως πρέπει να αποτελούν το βασικό κομμάτι της μεθοδολογίας. Το επιμέρους πρωτόκολλο μικροσκοπικής παρατήρησης χάρτινων υποστρωμάτων έργων υδατογραφίας περιλαμβάνει τη λήψη εικόνων υπό συγκεκριμένες συνθήκες και μεγεθύνσεις, την ποσοτικοποίηση και εξαγωγή χρωματικών δεδομένων από τις εικόνες μικροσκοπίας, τεχνική που αποτελεί επίσης πρωτοτυπία της παρούσας εργασίας, και την αναπαράσταση και στατιστική επεξεργασία των αποτελεσμάτων. Το πρωτόκολλο αυτό αποδεικνύεται ικανό και επαρκές να διαφοροποιήσει γηρασμένα και αγήραστα χάρτινα υποστρώματα υδατογραφίας, ακόμα και αν τα τελευταία έχουν υποστεί κάποια κατεργασία «πλαστογράφησης» εκτός από τεχνητή γήρανση. Περαιτέρω, με τη στατιστική επεξεργασία των εικονιστικών αποτελεσμάτων βάσει χρωματικών συντεταγμένων, και ειδικότερα με την τεχνική της ιεραρχικής ομαδοποίησης (hierarchical clustering) βάσει της μεθόδου Ward με ευκλείδεια μέτρηση απόστασης, διαμορφώνονται δενδρογράμματα (cluster dendrograms), με διακριτούς κλάδους στους οποίους ταξινομούνται «αυτόματα» τα δείγματα αναφοράς και τα υποστρώματα των αυθεντικών έργων υδατογραφίας βάσει των δεδομένων χρώματος. Τα δενδρογράμματα που προκύπτουν, μπορούν με τη σειρά τους να αποτελέσουν δεδομένα αναφοράς, για την ταξινόμηση σε αυτά ενός υπό διερεύνηση χάρτινου υποστρώματος. Στο επόμενο στάδιο, η χρησιμότητα της Φασματοσκοπίας Υπερύθρου και ειδικότερα της Φασματοσκοπίας ATR προς την κατεύθυνση του μη επεμβατικού χαρακτηρισμού και ελέγχου αυθεντικότητας υποστρωμάτων έργων υδατογραφίας αποδεικνύεται πολλαπλή. Αρχικά, μέσω της απόδοσης κορυφών, μπορεί να επιτευχθεί ταυτοποίηση των υλικών κατασκευής, η χρήση των οποίων θα πρέπει να συμφωνεί με βιβλιογραφικά δεδομένα που αναφέρονται στον χρόνο και στο χώρο που «υποθετικά» αποδίδεται το έργο. Ταυτόχρονα, τα αποτελέσματα συμβάλλουν, μαζί με τα μακροσκοπικά μορφολογικά χαρακτηριστικά, στην κατάρτιση του «δειγματολογίου» των χαρτιών υδατογραφίας που χρησιμοποιούσε κάθε καλλιτέχνης, κατ’ αντιστοιχία της παλέτας του. Περαιτέρω, από τα φάσματα υπερύθρου λαμβάνονται ενδείξεις σχετικά με το επίπεδο φθοράς του χάρτινου υποστρώματος και τον επικρατούντα μηχανισμό γήρανσης. Ειδικότερα, διαπιστώνεται πως μπορεί να επιτευχθεί διαφοροποίηση μεταξύ φυσικά γηρασμένα από τεχνητά γηρασμένα χάρτινα υποστρώματα που έχουν υποστεί ξηρή θέρμανση σε θερμοκρασία >100οC, ενώ μπορούν να διαφοροποιηθούν και φυσικά γηρασμένα από ορισμένα χάρτινα υποστρώματα που έχουν υποστεί τεχνητή γήρανση υπό την επίδραση θερμοκρασίας – υγρασίας. Επίσης, από την εφαρμογή της ολοκληρωμένης μεθοδολογίας χαρακτηρισμού και ελέγχου αυθεντικότητας μπορούν να εξαχθούν ταυτόχρονα ποικίλα συμπεράσματα, σχετικά με την εκδήλωση και την πρόοδο της φθοράς του χαρτιού υδατογραφίας υπό συνθήκες φυσικής και τεχνητής γήρανσης. Τα αποτελέσματα εφαρμογής της ολοκληρωμένης μεθοδολογίας αποτελούν ενδείξεις, οι οποίες καλούνται να συναξιολογηθούν με παρατηρήσεις που προκύπτουν από τη φυσικοχημική μελέτη της τεχνικής και των υλικών της ζωγραφικής, καθώς και τη μελέτη που διεξάγει ο ιστορικός τέχνης αναφορικά με την τεχνοτροπία και τα ιστορικά στοιχεία του έργου (προέλευση, κ.λπ.).	el
heal.advisorName	Κούκιος, Εμμανουήλ	el
heal.committeeMemberName	Κούκιος, Εμμανουήλ	el
heal.committeeMemberName	Βλυσίδης, Απόστολος	el
heal.committeeMemberName	Οικονομίδης, Δημήτριος	el
heal.committeeMemberName	Αλεξοπούλου, Αθηνά	el
heal.committeeMemberName	Χατζηαβραμίδης, Δημήτριος	el
heal.committeeMemberName	Κορδάτος, Κωνσταντίνος	el
heal.committeeMemberName	Πολιτόπουλος, Κωνσταντίνος	el
heal.academicPublisher	Σχολή Χημικών Μηχανικών	el
heal.academicPublisherID	ntua
heal.fullTextAvailability	true