Ο απαλλοτριωμένος οικισμός της Στράτου Ακαρνανίας: αρχιτεκτονική - οικοδομική διερεύνηση

Ράπτης, Βελισσάριος; Μητρούσιας, Αλέξανδρος; Mitrousias, Alexandros; Raptis, Velissarios

dc.contributor.author	Ράπτης, Βελισσάριος	el
dc.contributor.author	Μητρούσιας, Αλέξανδρος	el
dc.contributor.author	Mitrousias, Alexandros	en
dc.contributor.author	Raptis, Velissarios	en
dc.date.accessioned	2018-03-02T09:33:42Z
dc.date.available	2018-03-02T09:33:42Z
dc.date.issued	2018-03-02
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/46614
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.2242
dc.rights	Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 3.0 Ελλάδα	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/gr/	*
dc.subject	Στράτος	el
dc.subject	Αιτωλοακαρνανία	el
dc.subject	Παραδοσιακή αρχιτεκτονική	el
dc.subject	Αναγνώριση οικισμού	el
dc.subject	Επιτόπια έρευνα	el
dc.subject	Ακαρνανία	el
dc.subject	Local building system	en
dc.subject	On-site research	en
dc.subject	Architecture	en
dc.subject	Building	en
dc.subject	Expropriation	en
dc.subject	Traditional settlement	en
dc.subject	Acarnania	en
dc.subject	Sourovigli	en
dc.subject	Stratos	en
dc.title	Ο απαλλοτριωμένος οικισμός της Στράτου Ακαρνανίας: αρχιτεκτονική - οικοδομική διερεύνηση	el
dc.title	The expropriated settlement of Stratos in Acarnania: architectural – building investigation	en
dc.type	Διάλεξη
heal.type	learningMaterial	el
heal.classification	Vernacular architecture--Aitōlia kai Akarnania (Greece) (URL: http://id.loc.gov/authorities/subjects/sh2010117748)	en
heal.language	el	el
heal.access	campus	el
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2018-02-21
heal.abstract	Το να γράφει και να ομιλεί κανείς για τον πανέμορφο τόπο της Αρχαίας Στράτου στην Ακαρνανία, δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα. Πρόκειται για μια περιοχή με μεγάλη τοπογραφική, αρχιτεκτονική και μορφολογική εξέλιξη μέσα στον χρόνο, τα ίχνη της οποίας ανάγονται στην Υστεροελλαδική περίοδο (1600-1100 π.Χ.) και φτάνουν έως τους Νεώτερους χρόνους. Η Στράτος, χωροθετημένη από τα αρχαία χρόνια σε σημαντική γεω-στρατηγική θέση, υπήρξε πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων, γνωρίζοντας μεγάλη ακμή. Συνδυάζει τον πλούτο της ιστορικής πληροφόρησης με το φυσικό κάλλος, καθώς εποπτεύει την Ακαρνανική πεδιάδα και τον ρου του πλουσιότερου σε ύδατα ποταμού της Ελλάδος, του Αχελώου. Η μακραίωνη κατοίκηση της περιοχής μας παρέχει σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της πόλης, του Ακαρνανικού Κοινού και της Δυτικής Ελλάδος εν γένει. Στην πορεία των χρόνων, περί τις αρχές του 19ου αιώνα, στον μεγαλύτερο λόφο της πάλαι ποτέ κραταιάς μητρόπολης, εκεί όπου το αρχαίο διατείχισμα ακολουθεί την κατεύθυνση της κορυφογραμμής του, ιδρύεται ο οικισμός Σουροβίγλι, από Βλάχους της Ηπείρου. Περιηγητές της εποχής κάνουν λόγο για συνοικισμό με διώροφα λίθινα κτίρια, για την κατασκευή των οποίων χρησιμοποιήθηκαν αρχαίοι λίθοι, που υπήρχαν διάσπαρτοι στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, επειδή το Σουροβίγλι αναπτύχθηκε πάνω στα αρχαία οικοδομήματα της Στράτου, θεωρήθηκε επιτακτική η απαλλοτρίωση της έκτασής του και η μεταφορά του εκτός του αρχαιολογικού χώρου, προκειμένου να διεξαχθούν οι απαραίτητες έρευνες. Η απαλλοτρίωση και εγκατάλειψη του παλαιού οικισμού πραγματοποιήθηκε σταδιακά, στα τέλη του 20ου αιώνα, μεταξύ των ετών 1960 – 1990. Όπως ήταν αναμενόμενο, το μεγαλύτερο τμήμα του οικισμού κατεδαφίστηκε και πέρασε και αυτό στην μακραίωνη ιστορία του τόπου. Μοιραία, χάθηκε ένα κομμάτι της νεότερης λαϊκής και παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Ελλάδας, καθώς είχε με τη σειρά του χτιστεί πάνω σε αρχαία κατάλοιπα μεγάλης αξίας, από τα οποία μάλιστα άντλησε και μεγάλο ποσοστό των δομικών υλικών του. Και εδώ αναρωτιέται κανείς, πρόκειται για βεβήλωση ή για μια ανάγκη επιβίωσης; Γεννάται βέβαια το ερώτημα, αν η λύση που επιλέχθηκε ήταν και η βέλτιστη. Η απάντηση όμως στο θέμα αυτό δεν είναι εύκολη και σε κάθε περίπτωση εκφεύγει του αντικειμένου της παρούσας εργασίας. Άμεση συνέπεια της απαλλοτρίωσης και της κατεδάφισης σημαντικού τμήματος των κτισμάτων, ήταν η απώλεια μιας συγκροτημένης γενικής εικόνας για τον εν λόγω οικισμό. Ο σημερινός επισκέπτης αντιμετωπίζει μια εικόνα τελείως διαφορετική από την αρχική, όσον αφορά τον οικισμό, καθιστώντας αδύνατη την κατανόηση του λεξιλογίου της τοπικής αρχιτεκτονικής. Αυτό ακριβώς το κενό έχει στόχο να καλύψει η παρούσα Ερευνητική Εργασία. Φιλοδοξία της είναι να δώσει μια σχετικά συνοπτική αλλά ολοκληρωμένη και ισόρροπη σε όλη την ποικιλία της εικόνα της αρχιτεκτονικής του παλαιού οικισμού της Στράτου στην Ακαρνανία, αξιοποιώντας το κάθε είδους υλικό που υπάρχει γι’ αυτήν έως τώρα, συγκεντρωμένο στο παρόν τεύχος. Το υλικό, στην επεξεργασία του οποίου βασίστηκε η Ερευνητική Εργασία αυτή, αποτελείται από πληροφορίες κάθε είδους, σχετικές με την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική του οικισμού και την εξέλιξή του στον χρόνο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που συναντήσαμε, ήταν η αναζήτηση και η συγκέντρωση του απαιτούμενου αρχειακού και βιβλιογραφικού υλικού, το οποίο ήταν περιορισμένο, και σε αυτό αφιερώθηκε εκ των πραγμάτων η πρώτη φάση της εργασίας. Μεθοδεύτηκε, έτσι, η αναζήτηση σε τρεις κύριες πηγές: - Από όλες τις δημοσιευμένες ως σήμερα εργασίες και έρευνες, κάθε είδους, γύρω από το ίδιο αντικείμενο (αρχαιολογικές και ερευνητικές). - Από το αρχείο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Αιτωλοακαρνανίας και Λευκάδος (φωτογραφικό, αρχειακό και ψηφιοποιημένο υλικό). - Από την σχετική βιβλιογραφία περιηγητών, ερευνητών, ιστορικών και αρχαιολόγων τόσο για το ιστορικό όσο και για το σύγχρονο σκέλος. Στην συνέχεια, αφού ερευνήθηκε η ιστορία και η εξέλιξη του οικισμού στο πέρασμα των χρόνων, η μελέτη μας επικεντρώθηκε στην επιτόπια έρευνα της υπάρχουσας κατάστασης, η οποία αποτελεί την δεύτερη φάση της εργασίας. Στόχος αυτής της πρωτογενούς έρευνας πεδίου ήταν να συλλεχθούν και αποτυπωθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία και όλες οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες, που όχι μόνο ολοκληρώνουν και τεκμηριώνουν την αρχιτεκτονική και οικοδομική συγκρότηση των κτισμάτων του οικισμού, αλλά εξασφαλίζουν τη διερεύνηση, κατανόηση και καταγραφή: - Της μορφολογικής και τυπολογικής υπόστασης των κτισμάτων που συγκροτούσαν τον οικισμό - Των κατασκευαστικών και οικοδομικών λεπτομερειών των κτισμάτων - Της παθολογίας, των αστοχιών, των βλαβών και των αιτιών αυτών - Των μεταγενέστερων επεμβάσεων Η διερεύνηση όλων αυτών των παραμέτρων, μέσα από τις προσωπικές μας καταγραφές και τεκμηριώσεις στον χώρο, θα μας βοηθήσουν να εξάγουμε κάποια πρώτα συμπεράσματα για το τοπικό δομικό σύστημα του παλαιού οικισμού της Στράτου. Σήμερα όμως, αυτή η αξιόλογη νεώτερη αρχιτεκτονική κληρονομιά, έχει πολλά προβλήματα και χρήζει άμεσης μελέτης συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης, με σειρά επεμβάσεων, προκειμένου να διασωθεί ότι απέμεινε από τον οικισμό. Με τα κατάλληλα μέτρα επανάχρησης των κτιρίων αυτών για την υποστήριξη του εργου της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, τα κτίρια μπορούν να προστατευθούν και διασωθούν και επιπλέον η συνύπαρξη αρχαίας, νεώτερης και σύγχρονης αρχιτεκτονικής ιστορίας, θα καταστήσει την Στράτο μοναδικό και εξαιρετικά διδακτικό τόπο.	el
heal.abstract	Stratos of Acarnania: It is about a region with great topographic, architectural and morphological evolution in the time, the traces of which are reduced in the Late Helladic period and are reached in the Newer Years. Located in an important geo-strategic position from the Ancient Times, Stratos was the capital city of the Center of the Acarnanians, knowing great acne. In the passage of the years, approximately in the early 19th century, along the longest hill of the influential capital city of the old times, the settlement “Sourovigli” is established by Vlachs of Epirus. Although, because of the development of the settlement over the ancient buildings of Stratos, it was imperative to expropriate the land of Sourovigli and to move it out of the archaeological place, in order to conduct the appropriate investigations. The expropriation and the abandonment of that old settlement was gradually carried out, between 1960 – 1990. As it was expected, the longer part of the settlement was demolished and it passed to the history of the place, and consistently we missed an assembled image of it. The current visitor faces a totally different view of that settlement, making it impossible to understand the use of local architecture. This exact gap is intended to be covered by this Research Work. Its ambition is to provide a relatively concise but comprehensive and balanced across all its variety of the architecture of the old settlement of Stratos in Acarnania, utilizing all the material that exists for it so far, concentrated in this issue. The material, on which this research work was based, consists of information of every kind related to the local and traditional architecture of the settlement and its evolution over time, but mainly to the primary field research we have carried out. The aim of this primary field research, was to collect and record all the necessary details and all the construction details that not only complete and document the architectural and building composition of the buildings of the settlement, but also ensure the investigation, understanding and recording: -The morphological and typological background of the buildings that formed the settlement -The building details of the buildings -The pathology, failures, lesions and their causes -The subsequent interventions Exploring all of these parameters, though our personal records and documentation, it will help us to draw important conclusions about the local building system of the old settlement of Stratos.	en
heal.tableOfContents	ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΤΡΑΤΟ 1.1: ΓΕΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ α. Στράτος: Η πρώτη πρωτεύουσα του Κοινού των Ακαρνάνων β. 19ος αιώνας μ.Χ.: Η ίδρυση του οικισμού «Σουροβίγλι» πάνω στα αρχαία ερείπια της Στράτου 1.2: 1960 – 1990: Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΩΝ ΑΠΑΛΛΟΤΡΙΩΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. Ο ΠΑΛΑΙΟΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΣΗΜΕΡΑ: ΕΠΙΤΟΠΙΑ ΕΡΕΥΝΑ 2.1: Η ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ – ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ 2.2: Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΣΩΖΟΜΕΝΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ α. Μονώροφα κτίσματα α1. Το κλειστό ισόγειο μακρινάρι α2. Το κλειστό ισόγειο δίχωρο συμμετρικό σπίτι ή διπλό σπίτι ή αδερφομοίρια α3. Το κλειστό ισόγειο τρίχωρο ή τετράχωρο σπίτι β. Διώροφα κτίσματα β1. Το κλειστό διώροφο τρίχωρο μακρινάρι με διαμπερή προθάλαμο β2. Το κλειστό διώροφο τετράχωρο μακρινάρι με εμβόλιμο προθάλαμο γ. Ειδικές κατασκευές δ. Τα διατηρημένα κτίρια 2.3: ΟΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΕΣ ΤΩΝ ΣΩΖΟΜΕΝΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ 2.4: ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΟΠΙΑΣ ΕΡΕΥΝΑΣ – ΔΟΜΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ α. Γενικά β. Θεμελίωση γ. Κατακόρυφα φέροντα συστήματα: 1. Ισόγειο 2. Όροφος 3. Ανοίγματα - Τυπικές διαστάσεις ανοιγμάτων - Οριζόντια γεφύρωση (με ξύλινη ή λίθινη κατασκευή) - Τοξωτή γεφύρωση (με εξ’ ολοκλήρου λίθινη κατασκευή) δ. Οριζόντια φέροντα συστήματα: 1. Πατώματα 2. Στέγες ε. Συμπληρωματικά δομικά στοιχεία: 1. Κλίμακες – Σκάλες 2. Εσωτερικοί διαχωριστικοί τοίχοι 3. Ερμάρια 4. Κουφώματα 5. Τζάκια 6. Εξωτερικοί φούρνοι 2.5: Η ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ α. Γενικά β. Τυπολογική ταξινόμηση των βλαβών 1. Ρωγμές κατά το πάχος των τοίχων και κατάρρευση παρειάς 2. Διάβρωση υλικών τοιχοποιίας – αποκόλληση εσωτερικού επιχρίσματος 3. Αστοχία γωνίας των τοίχων 4. Ρηγματώσεις τοιχοποιίας μεταξύ των ανοιγμάτων 5. Υποχώρηση των ανωφλιών των ανοιγμάτων – αστοχία ξύλινων ή λίθινων πρεκιών 6. Αποκόλληση εσωτερικού διαχωριστικού τοίχου από την περιμετρική τοιχοποιία 7. Αποκόλληση ή/και πτώση της εσωτερικής παρειάς της καπνοδόχου 8. Διαφορική καθίζηση λόγω ελλιπούς συμπύκνωσης του επιχώματος γ. Αξιολόγηση της καταγεγραμμένης παθολογίας 2.6: ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΔΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΤΟΝ ΧΡΟΝΟ 2.7: ΜΕΤΑΓΕΝΕΣΤΕΡΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΕΠΙΛΟΓΟΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ	el
heal.academicPublisher	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Τομέας Συνθέσεων Τεχνολογικής Αιχμής	el
heal.fullTextAvailability	true