Η μειονότητα του Νομού Ξάνθης

Φουφρή, Δήμητρα; Foufri, Dimitra

dc.contributor.author	Φουφρή, Δήμητρα	el
dc.contributor.author	Foufri, Dimitra	en
dc.date.accessioned	2022-02-24T14:02:52Z
dc.date.available	2022-02-24T14:02:52Z
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/54830
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.22528
dc.rights	Default License
dc.subject	Κοινωνικός αποκλεισμός	el
dc.subject	Social exclusion	en
dc.subject	Χώρος	el
dc.subject	Πομάκοι	el
dc.subject	Εσωτερικά σύνορα	el
dc.subject	Space	en
dc.subject	Pomaks	en
dc.subject	Internal boards	en
dc.title	Η μειονότητα του Νομού Ξάνθης	el
dc.title	The minority of Xanthi Prefecture	en
dc.contributor.department	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Τομέας Πολεοδομίας - Χωροταξίας	el
heal.type	doctoralThesis
heal.secondaryTitle	Κοινωνικός αποκλεισμός στο χώρο και δημόσια πολιτική	el
heal.secondaryTitle	Social exclusion in space and public policy	en
heal.classification	Κοινωνιολογία του χώρου	el
heal.classification	Sociology of space	en
heal.classification	Δημόσια πολιτική	el
heal.classification	Public policy	en
heal.language	el
heal.access	free
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2021-12-08
heal.abstract	Η παρούσα διδακτορική διατριβή αφορά στις κοινωνικές ανισότητες που εγ-γράφονται στο χώρο, ανισότητες που εντάσσουν μια ομάδα ανθρώπων στη διαδικα-σία του κοινωνικού αποκλεισμού. Ως πεδίο έρευνας επιλέγεται η Περιφερειακή Ενό-τητα (πρώην Νομός) Ξάνθης. Ο χώρος και η κοινωνία αναπτύσσουν σχέσεις διαλεκτικές, σχέσεις αμφίδρο-μες. Η χωρική διαφοροποίηση είναι ένα χαρακτηριστικό που καθορίζει τις κοινωνικές ανισότητες και διαμορφώνει κοινωνικές ταυτότητες. Η ανθρωπογεωγραφία της Θράκης, είναι μεταβλητή. Λόγω της μεταβλητότη-τας αυτής, οι κοινωνίες της περιοχής ήταν πολυπολιτισμικές πολύ πριν την εισαγωγή του όρου στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα. Στην παρούσα ερευνητική εργασία επιχειρείται να εξεταστεί αν υφίστανται κοινωνικές ανισότητες και κοινωνικός αποκλεισμός, που αφορά στο μειονοτικό στοι-χείο της Περιφερειακής Ενότητας και ιδιαίτερα στους Πομάκους. Η έννοια του «κοινωνικού αποκλεισμού» στη Γαλλία του 1974 αρχικά περιέ-λαβε τις κοινωνικές κατηγορίες και τα υποκείμενα που έμεναν στο κοινωνικό περι-θώριο και θεωρούνταν «κοινωνικές περιπτώσεις» (cas sociaux). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια του κοινωνικού αποκλεισμού αναφέρεται στην προοδευτική διάρ-ρηξη των κοινωνικών δεσμών. Στην Ελλάδα, ο όρος «κοινωνικός αποκλεισμός» άρ-χισε να χρησιμοποιείται ευρέως ακόμα πιο αργά και μόλις τη δεκαετία του 1990 εμ-φανίστηκε σε κείμενα που δεν ήταν επιστημονικά, επιχειρώντας να περιγράψει μια σειρά ετερόκλητων φαινομένων. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη του χώρου επηρεάζει άμεσα την ανάπτυξη των κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών των κοινωνιών. Συνήθως, ο εδαφικός αποκλεισμός έχει ορισμένα εδαφικά χαρακτηριστικά, που στην περίπτωση της ορει-νής ζώνης της Ξάνθης εμφανίζονται ανάμικτα. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι η περι-φερειακή θέση μιας περιοχής, η συγκέντρωση περιθωριοποιημένων ομάδων σε μια περιοχή ή οι συγκρούσεις που αντιμετωπίζει μια περιοχή ως αποτέλεσμα οικονομικής διαρθρωτικής μεταρρύθμισης. Επιπρόσθετα, η έλλειψη υποδομών, που στην περιοχή μελέτης είναι εμφανέ-στατη, δημιουργεί τεράστια αναπτυξιακά κενά, ενώ όσοι διαβιούν στους ορεινούς οικισμούς δεν έχουν ίσες ευκαιρίες μάθησης και πρόσβασης σε υπηρεσίες. Στην περίπτωση της Περιφερειακής Ενότητας Ξάνθης, επιμένουμε, ως υπό-θεση εργασίας, στο γεγονός πως οι Πομάκοι κάτοικοι στους ορεινούς οικισμούς, στα Πομακοχώρια, δεν διαθέτουν ισότιμη συμμετοχή στο χωρικό έλεγχο, πως κινδυνεύ-ουν με κοινωνικό αποκλεισμό, που διαθέτει άμεση χωρική έκφραση. Ο Δήμος Μύκης, που ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Ξάνθης, αποτελεί μέρος της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και βορειοανατολικό σύνορο της Ελλάδας. Παρόλο που βρίσκεται σε στρατηγικό γεωγραφικό σημείο, η θέση του αυτή, σε συνδυασμό με τα ιστορικά και πολιτικά δεδομένα της περιοχής αποτέλεσε τροχοπέδη στην αναπτυξιακή του πορεία. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η πληθυσμιακή σύνθεση της Περιφε-ρειακής Ενότητας (πρώην Νομού), που έχει ως βασικά σημεία αναφοράς την πολυ-πολιτισμικότητα, τη θρησκευτική μειονότητα, αλλά και την παλιννόστηση. Η ύπαρ-ξη μειονοτήτων δεν αφορά μόνο στον Ελλαδικό χώρο. Κοινό χαρακτηριστικό όλων των μειονοτήτων, ανά τον κόσμο, αποτελεί η μη κυρίαρχη θέση τους εντός του κρά-τους όπου διαβιούν τα μέλη τους. Η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης αποτελεί, για την Ελλάδα, τη μο-ναδική επίσημα αναγνωρισμένη μειονότητα. Τα βασικά κοινωνικά και οικονομικά χαρακτηριστικά της μειονότητας, θα μπορούσαν να σχηματοποιηθούν ως εξής: α) αποτελείται από αγροτικό πληθυσμό, β) υπάρχει σημαντική παρουσία εργατών και τεχνητών. Επιπλέον, στη μειονότητα συ-ναντάμε πολύ χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Διαχρονικά, οι πολιτικές των ελληνικών κυβερνήσεων απέναντι τόσο στη μειονότητα εν γένει, και ειδικότερα στην ομάδα των Πομάκων, οδήγησαν στην απο-μόνωση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Ο βασικός άξονας της ελληνικής πολιτικής, κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και μετά, ήταν φοβικός και αφορούσε στην απομό-νωση της μειονότητας. Ένας από τους βασικότερους παράγοντες του χωρικού απο-κλεισμού των Πομάκων ήταν ο νόμος της δικτατορίας του Μεταξά, που καθόριζε επιτηρούμενες ζώνες στις συνοριακές περιοχές της χώρας (Ν. 376/1936) και δη-μιούργησε εσωτερικά σύνορα στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η ύπαρξη μιας τέτοιας ζώνης συνεπαγόταν αυτόματα χωρικό, αλλά και οικονομικό αποκλεισμό μιας ολό-κληρης περιοχής, από τις όμορες περιοχές της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι πε-ριορισμοί που ίσχυαν στη ζώνη αυτή ήταν ιδιαίτερα αυστηροί και δημιουργούσαν εσωτερικά σύνορα. Εξετάζοντας τα πιθανά αίτια των ανισοτήτων και εντέλει του κοινωνικού α-ποκλεισμού ερευνάται αν το βασικότερο αίτιο, που οδήγησε την ομάδα των Πομά-κων στον κοινωνικό αποκλεισμό, πέρα από τη θρησκευτική και πολιτισμική διαφορε-τικότητα, ήταν ο χωρικός τους αποκλεισμός λόγω τόσο της θέσης των περιοχών δια-βίωσής τους όσο και του καθεστώτος της Επιτηρούμενης Ζώνης, που ίσχυε μέχρι το 1995. Η διατήρηση της Επιτηρούμενης Ζώνης (Ε.Ζ.) της Θράκης από το 1936 μέχρι το 1995 απέκλεισε τους ορεινούς οικισμούς από τη συμμετοχή τους στο μετασχημα-τισμό της ελληνικής υπαίθρου, κατά τις δεκαετίες 1950 και 1960. Αποτέλεσμα του χωρικού αποκλεισμού, αλλά και των πολιτικών που ακο-λουθήθηκαν, ήταν ο κοινωνικός αποκλεισμός των Πομάκων, αλλά και η στροφή τους προς την Τουρκία, δεδομένου ότι θεώρησαν υπεύθυνο το ελληνικό κράτος για τη δυσμενή τους θέση μέσα στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον της περιοχής. Η ισότιμη και ουσιαστική παρουσία της µμειονότητας της Θράκης στο κοι-νωνικό γίγνεσθαι και η ανάπτυξη του συνόλου της περιοχής είναι ζήτημα που αφορά στην ποιότητα της Δημοκρατίας μας. Σήμερα, η μειονότητα βρίσκεται σε ένα σταυ-ροδρόμι. Παρά τα μέτρα που έχουν ληφθεί μέχρι σήμερα υπάρχουν ακόμα απομει-νάρια προκαταλήψεων, που εμποδίζουν την ένταξη των μουσουλμάνων συμπολιτών μας στη σύγχρονη κοινωνία. Τα προβλήματα της μειονότητας δεν είναι θέματα εξω-τερικής πολιτικής αλλά εσωτερικής έννομης τάξης, η οποία οφείλει να διασφαλίζει την ισοτιμία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων όλων των Ελλήνων πολιτών, ανεξάρτη-τα από θρησκεία, γλωσσική ή πολιτισμική ιδιαιτερότητα και εθνική ταυτότητα. Υπογραμμίζεται ότι ο προσδιορισμός «Πομάκοι» δεν θεωρείται δεδομένος, γιατί κάποιοι από τους μειονοτικούς της δεύτερης σε πληθυσμό ομάδας τον αποδέχο-νται και αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοιοι, άλλοι πάλι τον αρνούνται θεωρώντας ότι απομονώνονται ακόμα περισσότερο από το κοινωνικό σύνολο με τη χρήση του. Στην παρούσα διατριβή ο προσδιορισμός υιοθετείται, αλλά χωρίς τις πολιτικές προεκτά-σεις και χρήσεις του. Λέξεις – Κλειδιά: Κοινωνικός αποκλεισμός, μειονότητα, Πομάκοι, χωρικός απο-κλεισμός, ανάπτυξη, εσωτερικά σύνορα	el
heal.abstract	This doctoral thesis concerns the social inequalities that are recorded in space, inequalities that include a group of people in the process of social exclusion. The regional unit (former prefecture) of Xanthi is chosen as the field of research. Space and society obviously develop dialectical relationships, two-way rela-tionships. Ιt should be noted that spatial differentiation is a characteristic that defines social inequalities and forms social identities. The anthropogeography of Thrace is variable. Due to this variability, the so-cieties of the region were multicultural long before the introduction of the term into modern Greek reality. This research paper attempts to examine whether there are social inequalities and social exclusion, pertaining to the minority element of the Regional Unit of Xan-thi and in particular the Pomaks. The concept of 'social exclusion' in France in 1974 initially included social categories and subjects, who lived on the social fringe and were considered 'social cases'. In this context, the concept of social exclusion refers to the progressive break-up of social ties. In Greece, the term "social exclusion" did not begin to be widely used until later. It was not until the 1990s that it appeared in non-scientific texts, attempting to describe a number of heterogeneous phenomena. The design and development of space directly affects the development of so-cieties’ social and economic characteristics. Usually, territorial exclusion has certain territorial characteristics, which in the case of the mountainous zone of Xanthi ap-pear mixed. Such characteristics are the peripherality of a region, the concentration of marginalized groups in it or the conflicts faced by it as a result of economic struc-tural reform. In addition, the lack of infrastructure, which is evident in the study area, cre-ates huge development gaps, while those living in mountain settlements do not have equal opportunities for learning and access to services. In the case of the Regional Unit of Xanthi, we insist, as a working hypothesis, that the Pomak inhabitants in the mountain settlements, in “Pomakohoria” (villages of Pomaks), do not enjoy equal participation in spatial control and are at risk of social exclusion, which has a direct spatial expression. The Municipality of Myki, belonging to the Regional Unit of Xanthi, is part of the Region of Eastern Macedonia and Thrace on the northeastern border of Greece. Although it is at a strategic geographical point, this position, combined with the historical and political characteristics of the region, has been an obstacle to its development. Of particular interest is the population composition of the Regional Unity (former Prefecture), which has as its main reference points multiculturalism, the religious minority, but also repatriation. The existence of minorities is a matter that doesn’t solely Greece. A common feature of all minorities around the world is their non-dominant position within the State where their members live. The Muslim minority of Thrace is, for Greece, the only officially recognized minority. The basic social and economic characteristics of the minority could described as follows: (a) it consists of a rural population, (b) there is a significant presence of workers and craftsmen. Moreover, in the minority we find a very low level of educa-tion. Over time, the policies of the Greek governments towards both the minority in general, and the Pomaks in particular, have led to isolation and social exclusion. The main axis of Greek politics, especially from the 1950s onwards, was phobic and concerned the isolation of the minority. One of the main factors of the spatial exclu-sion of the Pomaks was the law of the Metaxa‘s dictatorship, which established su-pervised zones in the border areas of the country (Law 376/1936), creating internal borders in the north of the country. The existence of such a zone automatically en-tailed a spatial and economic blockade of an entire region from the neighboring re-gions of the country, especially bearing in mind that the restrictions in force in that zone were particularly severe and created internal borders. Looking at the possible causes of inequalities and ultimately social exclusion, it is investigated whether the main cause, which led the Pomak group to social exclu-sion, in addition to religious and cultural diversity, was their spatial exclusion due to both the location of their living areas and the status of the Supervised Zone, which was in force until 1995. The preservation of the Supervised Zone (E.Z.) of Thrace from 1936 to 1995 excluded mountain settlements from participating in the transfor-mation of the Greek countryside, that took place during the 1950s and 1960s. The result of the spatial exclusion, but also of the policies followed, was not only the social exclusion of the Pomaks, but also their turn towards Turkey, since they held the Greek State responsible for their unfavorable position in the socio-economic environment of the region. The equal and substantial presence of the Thrace minority in the social life and the development of the whole region is an issue concerning the quality of our Democracy. Today, the minority is at a crossroads. De-spite the measures taken to date, there are still remnants of prejudice that prevent our Muslim fellow citizens from being integrated in modern society. The problems of the minority are not matters of foreign policy but of internal legal order, which must en-sure the equivalence of rights and obligations of all Greek citizens, regardless of reli-gion, linguistic or cultural specificitιε and national identity. It is stressed that the designation "Pomak" is not taken for granted, because while some of the members of the second-largest group accept it and identify them-selves as such, others deny it, considering that by using it, they further isolate them-selves from society. In this thesis the definition is adopted, but without its political implications and uses. Keywords: Social exclusion, minority, Pomaks, spatial exclusion, development, in-ternal borders	en
heal.advisorName	Αγγελίδης, Μηνάς	el
heal.advisorName	Aggelidis, Minas	en
heal.committeeMemberName	Αγγελίδης, Μηνάς	el
heal.committeeMemberName	Μάρκου, Μαρία	el
heal.committeeMemberName	Μάρκου, Αικατερίνη	el
heal.committeeMemberName	Μητούλα, Ρόιδω	el
heal.committeeMemberName	Θεοδωρά, Παναγιώτα	el
heal.committeeMemberName	Κλαμπατσέα, Ειρήνη	el
heal.committeeMemberName	Λυκογιάννη, Σταυρούλα	el
heal.academicPublisher	Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών	el
heal.academicPublisherID	ntua
heal.fullTextAvailability	false