Ανάπτυξη Γεωχωρικού Πολυπαραμετρικού Μοντέλου για την Εκτίμηση των Επιπτώσεων στο Τοπίο από τη Μεταλλευτική Δραστηριότητα

Μισθός, Λουκάς-Μωυσής; Misthos, Loukas-Moysis

dc.contributor.author	Μισθός, Λουκάς-Μωυσής	el
dc.contributor.author	Misthos, Loukas-Moysis	en
dc.date.accessioned	2022-10-03T09:42:42Z
dc.date.available	2022-10-03T09:42:42Z
dc.identifier.uri	https://dspace.lib.ntua.gr/xmlui/handle/123456789/55835
dc.identifier.uri	http://dx.doi.org/10.26240/heal.ntua.23533
dc.rights	Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση 3.0 Ελλάδα	*
dc.rights.uri	http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/gr/	*
dc.subject	Επιπτώσεις της μεταλλευτικής στο τοπίο	el
dc.subject	Αντίληψη και αποτίμηση του (εξορυκτικού) τοπίου	el
dc.subject	Ασαφής Γνωστική Χαρτογράφηση	el
dc.subject	Ιχνηλάτηση του βλέμματος	el
dc.subject	Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών	el
dc.subject	landscape impacts from mining	en
dc.subject	Fuzzy Cognitive Mapping	en
dc.subject	Eye tracking	en
dc.subject	Geographical Information Systems	en
dc.subject	(mining) landscape perception and evaluation	en
dc.title	Ανάπτυξη Γεωχωρικού Πολυπαραμετρικού Μοντέλου για την Εκτίμηση των Επιπτώσεων στο Τοπίο από τη Μεταλλευτική Δραστηριότητα	el
dc.contributor.department	Τομέας Μεταλλευτικής	el
heal.type	doctoralThesis
heal.classification	Επιστήμες Μηχανικού & Τεχνολογίας	el
heal.classification	Γεωεπιστήμες & Επιστήμες Περιβάλλοντος	el
heal.language	el
heal.access	free
heal.recordProvider	ntua	el
heal.publicationDate	2022-05-05
heal.abstract	Μια από τις σημαντικότερες αρνητικές επιπτώσεις της μεταλλευτικής δραστηριότητας αφορά στο αποτύπωμα που αφήνει η τελευταία στο τοπίο. Η πολύ έντονη μεταβολή του αρχικού χαρακτήρα του εκάστοτε τοπίου από επιφανειακές (υπαίθριες) εκμεταλλεύσεις αποτελεί ένα αναμφισβήτητο γεγονός με επεκτάσεις σε οικονομικό, κοινωνικό-πολιτισμικό και ψυχοσωματικό επίπεδο. Η αυξημένη ορατότητα (όψεων) λατομικών εκσκαφών από ορισμένες τοποθεσίες ή και ευρύτερες περιοχές προκαλούν μια γενικότερη υποβάθμιση των τελευταίων. Πιο συγκεκριμένα, σε τέτοιες περιοχές παρατηρείται μείωση: στις αξίες της γης και των ακινήτων, στην αισθητική ποιότητα των προσλαμβανόμενων θεάσεων και των προσλαμβανουσών παραστάσεων, καθώς και στην ατομική ευεξία των ‘πληττόμενων’ πληθυσμών. Παρά ταύτα, η θέσπιση σαφών κανονισμών ή/και νόμων ως προς τα αποδεκτά επίπεδα επιπτώσεων στο τοπίο από τη μεταλλευτική δραστηριότητα είναι ένα δύσκολο και περίπλοκο έργο, καθώς ένα τέτοιο έργο εμπλέκει τον καθορισμό ποσοτικών ή ποσοτικοποιήσιμων κριτηρίων σε ένα πεδίο όπου υπεισέρχεται η υποκειμενική αντίληψη και αξιολογική κρίση. Προκειμένου να προσεγγιστεί ένα τέτοιο πρόβλημα, απαιτείται πρώτα μια ενδελεχής ανάλυση και ουσιαστική σύλληψη/κατανόηση της έννοιας του τοπίου. Σημείο-κλειδί σε αυτή την κατανόηση είναι το γεγονός πως η έννοια του τοπίου δεν περιορίζεται έξω και πέρα από το εκάστοτε (παρατηρούν) υποκείμενο· αντιθέτως, εμπλέκει ευθύς εξ’ αρχής την υποκειμενική αντίληψη του παρατηρητή κατά τον τρόπο που το τοπίο αναπαρίσταται στον παρατηρητή, αλλά και κατά τον τρόπο που ο παρατηρητής ‘διεκδικεί’ ή ερμηνεύει αυτή την αναπαράσταση. Υπό αυτή την έννοια, το ‘περιεχόμενο’ εντός του περιγράμματος του εκάστοτε τοπίου από το εκάστοτε σημείο θέασης αποτελεί την αφετηρία, το «αρχικό (οπτικό) περιβαλλοντικό ερέθισμα» της αντιληπτικής διαδικασίας. Στην συνέχεια, το αρχικό ερέθισμα μορφοποιείται στο «προλαμβανόμενο (οπτικό) ερέθισμα», στη βάση των μηχανισμών της οπτικής προσοχής. Εδώ, υπεισέρχονται τόσο οι αντιληπτικές ιδιότητες του προσλαμβανόμενου ερεθίσματος, όσο και άλλες επιδράσεις των ανώτερων γνωστικών λειτουργιών του παρατηρητή. Τελικά, η αντιληπτική διαδικασία, ως μια αλληλουχία, οδηγεί σε κάποιου είδους δράση ή απόφαση η οποία δεν είναι προκαθορισμένη από αυτό που παρέχεται ως «αρχικό περιβαλλοντικό ερέθισμα» – ούτε καν από αυτό που προκύπτει ως «προλαμβανόμενο ερέθισμα»: Η αξιολογική κρίση του εκάστοτε τοπίου εδράζεται στο αρχικό και στο προσλαμβανόμενο ερέθισμα· για την τελική αποτίμηση του τοπίου, όμως, υπεισέρχονται ατομικές/συλλογικές στάσεις, πεποιθήσεις, και αξίες οι οποίες βασίζονται σε ορισμένες παραμέτρους (παράγοντες) ή, καλύτερα, εκφράζονται από ορισμένες παραμέτρους. Με βάση τα παραπάνω, σε αυτή τη διδακτορική διατριβή γίνεται προσπάθεια να αναχθεί το αρχικό πρόβλημα της θέσπισης αποδεκτών επιπέδων/ορίων αναφορικά με τις επιπτώσεις στο τοπίο από τη μεταλλευτική σε πρόβλημα άλλης λογής. Το πρόβλημα ανάγεται, λοιπόν, στην ανάπτυξη ενός μοντέλου που ποσοτικοποιεί την υποκειμενική εντύπωση των οπτικών επιπτώσεων της μεταλλευτικής, ήτοι της οπτικής όχλησης του εξορυκτικού τοπίου, στη βάση της διερεύνησης και της ανάλυσης της οπτικής αντίληψης και προσοχής του περιβαλλοντικού οπτικού ερεθίσματος «εξορυκτικό τοπίο», καθώς και της οικοδόμησης του δικτύου των παραγόντων που συμμετέχουν στην πρόκληση της οπτικής όχλησης ειδικά από την (οπτική) εμπειρία τέτοιων τοπίων. Προς αυτή την κατεύθυνση, ζωτικής σημασίας εργασίες αποτελούν: i) η ‘στροφή’ από μια αμιγώς αντικειμενική, εξωκεντρική προοπτική – στην οποία βασίζονται άλλες, συναφείς μεθοδολογίες και άλλα μοντέλα αποτίμησης του εξορυκτικού τοπίου – προς μια υποκειμενική, εγωκεντρική προοπτική της αντίληψης του εξορυκτικού τοπίου, και ii) η εκ νέου επανασύσταση της εξωκεντρικής προοπτικής με εμπλουτισμό από στοιχεία της υποκειμενικής αντίληψης, παρατήρησης και κρίσης. Κρίσιμα ‘εργαλεία πρωτογενούς έρευνας’ – μέθοδοι, τεχνικές και τεχνολογίες – στην επίτευξη αυτών των εργασιών συνιστούν: η μέθοδος της Ασαφούς Γνωστικής Χαρτογράφησης (ΑΓΧ), οι τεχνικές/τεχνολογίες καταγραφής των κινήσεων ή της ιχνηλάτησης του βλέμματος, η μέθοδος των ημιδομημένων συνεντεύξεων, καθώς και οι τεχνολογίες των Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (ΣΓΠ). Στη βάση της αξιοποίησης των παραπάνω ‘εργαλείων’ στην παρούσα διδακτορική έρευνα, συλλέχθηκε πρωτογενής πληροφόρηση με σκοπό την ανάδειξη και τον προσδιορισμό των αλληλεπιδρώντων συστατικών μερών, καθώς και της σύνδεσης/σύνθεσής τους για την εκ νέου διαμόρφωση του μοντέλου της διατριβής. Ουσιαστικά, στο νέο, ανασυγκροτημένο μοντέλο GEMMELIM (GEospatial Multiparametric Model for Evaluating Landscape Impacts from Mining) που αναπτύσσεται και υλοποιείται στο πλαίσιο της παρούσας διατριβής, εντάσσονται όλοι οι συμμετέχοντες παράγοντες (παράμετροι) που προέκυψαν από τη συλλογή της πρωτογενούς πληροφόρησης και προσαρμόζονται σε ένα γεωχωρικό, εξωκεντρικής προοπτικής μοντέλο μέσω του οποίου πραγματοποιείται η ποσοτική εκτίμηση των επιπτώσεων στο τοπίο από τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Το μοντέλο GEMMELIM υλοποιείται σε περιβάλλον ΣΓΠ και υπολογίζει με αντικειμενικό και επαναλήψιμο τρόπο την οπτική όχληση για οποιοδήποτε εξορυκτικό τοπίο, στη βάση της ‘γεωχωρικής μετάφρασης’ του κάθε ενός από τους επτά (7) παράγοντες που προκύπτουν από τις πρωτογενείς έρευνες, καθώς και της σύνθεσης αυτών των παραγόντων, αξιοποιώντας συνδυαστικά απλές μαθηματικές σχέσεις, ποσοτικούς δείκτες, και αλγόριθμους γεωεπεξεργασίας. Ειδικότερα, οι παράγοντες επίδρασης του εκάστοτε εξορυκτικού τοπίου υπολογίζονται για κάθε θέση παρατήρησης στο μοντέλο GEMMELIM – προσαρμόζοντας, καταλλήλως, τα παραγόμενα των αναλύσεων ορατότητας (visibility/viewshed analyses) σε περιβάλλον ΣΓΠ. Καθώς οι πιθανά ‘πληττόμενες’ περιοχές του εκάστοτε εξορυκτικού τοπίου έχουν κατατμηθεί σε επιμέρους τετραγωνικά κελιά ή ψηφίδες σταθερής διάστασης (25 m), κάθε τέτοιο κελί αναπαριστά και μια θέση παρατήρησης. Ο δε υπολογισμός του κάθε παράγοντα επίδρασης πραγματοποιείται για κάθε κελί-θέση παρατήρησης, ενώ και οι τελικές τιμές οπτικής όχλησης προκύπτουν από τη μαθηματική σύνθεση των επιμέρους παραγόντων και αποδίδονται σε κάθε ένα κελί-θέση παρατήρησης. Υπό αυτή την έννοια, το GEMMELIM είναι εγγενώς γεωχωρικό μοντέλο, και η υλοποίησή του αποδίδει τη γεωγραφική κατανομή της οπτικής όχλησης (ανά θέση παρατήρησης) – εκτός από συγκεντρωτικές αριθμητικές τιμές οπτικής όχλησης (για το σύνολο του εκάστοτε εξορυκτικού τοπίου αναφοράς). Συνεπώς, οι οποιεσδήποτε συγκρίσεις και αναλύσεις μπορούν να πραγματοποιηθούν τόσο σε συγκεντρωτικό (αριθμητικό), όσο και σε γεωχωρικό επίπεδο. Συμπερασματικά, παρά τους αναπόφευκτους περιορισμούς της έρευνας στο πλαίσιο της εκπόνησης μιας διδακτορικής διατριβής σε εύθετο χρόνο, το μοντέλο GEMMELIM, που αναπτύσσεται και υλοποιείται εδώ, αποτελεί ένα εγχείρημα ουσιαστικής συμβολής στην επίλυση ενός πρακτικού προβλήματος της σημερινής κοινωνίας: της εκτίμησης και πρόβλεψης των επιπτώσεων της μεταλλευτικής στο τοπίο μέσω μιας συνολικής μαθηματικής σχέσης/εξίσωσης που συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα συνεισφερόντων/αλληλεπιδρώντων παραγόντων. Επιπλέον, η ανάπτυξη αυτού του μοντέλου εξελίσσει την επιστημονική έρευνα, καθώς συνιστά μια σημαντικά εμπλουτισμένη, τεκμηριωμένη και ολοκληρωμένη εκδοχή του σχετικού μοντέλου LETOPID (Landscape Evaluation Tool for Open Pit mine Design) το οποίο αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής της Μ. Μενεγάκη (2003), και στο οποίο βασίζεται το μοντέλο GEMMELIM. Τέλος, η θεωρητική σύλληψη, η μεθοδολογική προσέγγιση, καθώς και η πρακτική-τεχνολογική υλοποίηση των διαφόρων τμημάτων αυτής της διατριβής παρέχουν μια δέσμη κατευθύνσεων για τη συνέχιση της επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας στο εν λόγω – και σε συναφή – πεδία.	el
heal.sponsor	Η παρούσα διδακτορική διατριβή χρηματοδοτήθηκε από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε.) του Ε.Μ.Π.	el
heal.advisorName	Μενεγάκη, Μαρία
heal.committeeMemberName	Μενεγάκη, Μαρία
heal.committeeMemberName	Καλιαμπάκος, Δημήτριος
heal.committeeMemberName	Νάκος, Βύρωνας
heal.committeeMemberName	Δαμίγος, Δημήτριος
heal.committeeMemberName	Κάβουρας, Μαρίνος
heal.committeeMemberName	Τερκενλή, Θεανώ
heal.committeeMemberName	Κρασανάκης, Βασίλειος
heal.academicPublisher	Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Σχολή Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών	el
heal.academicPublisherID	ntua
heal.numberOfPages	615
heal.fullTextAvailability	false