Γλώσσα και αρχιτεκτονική μορφή

Abstract

H επαναξιολόγηση και η ταυτόχρονη αποδιάρθρωση της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, έθεσαν ένα από τα βασικότερα προβλήματα της αρχιτεκτονικής θεωρίας: το μοντέλο της «αντιληπτότητας», δηλαδή τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και κατανοούμε την αρχιτεκτονική ή αλλιώς το πρόβλημα της συγκρότησης του νοήματος (τη σχέση δηλαδή μορφώματος-­‐αναπαράστασης). Το γεγονός της απόσπασης του σημαίνοντος από το σημαινόμενο, το νέο αυτό πρόβλημα της αρχιτεκτονικής θεωρίας, αποτελούσε παράλληλα, την εποχή εκείνη, το κυρίαρχο πεδίο μελέτης των γλωσσολογικών θεωριών. Έτσι, η παρούσα διάλεξη, εντοπίζει ως θέμα την εξέταση της αρχιτεκτονικής μέσα από τογλωσσολογικό παράδειγμα της μεταβατικής μέτα-­‐το-­‐μοντέρνο περιόδου, με σκοπό να προσδιορίσει την αλλαγή του τρόπου σκέψης, της συνολικής ερμηνείας και αντιμετώπισης της αρχιτεκτονικής πραγματικότητας, που αυτό επέφερε. Συγκεκριμένα, βάσει της μελέτης και της παρουσίασης της θεωρίας και του έργου των αρχιτεκτόνων Robert Venturi και Peter Eisenman, επιχειρείται η ανάλυση των δύο κυριότερων και ταυτόχρονα συμπληρωματικών προσεγγίσεων της αρχιτεκτονικής ως γλώσσας: τη σημασιολογία, ως συμβατικό σύστημα επικοινωνίας μηνυμάτων, ετεροαναφορικών δηλαδή νοημάτων/σημασιών και τη σύνταξη, ως σύστημα δομών και κανόνων, βασισμένο στη χρήση αυτοαναφορικών στοιχείων. Οι κατηγορίες αυτές θα διερευνηθούν μέσα από τις γλωσσολογικές θεωρίες των Ferdinand de Saussure (Δομική Γλωσσολογία) και Noam Chomsky (Γενετική Μετασχηματιστική Γραμματική), οι οποίες και αποτέλεσαν τα θεωρητικά τους μοντέλα.

The reassessment and the simultaneous decomposition of modern architecture in the late 60s, led to the re-­examination of one of the most basic problems of architectural theory: the model of “intelligibility”, that is how architecture is perceived and conceived, or in other words the problem meaning formation (form-­‐ representation relationship). This new concern of architectural theory, namely the fact of the separation of the signified and the signifier, constituted at the same period of time, the dominant study field of linguistic theories. Thus, this thesis is concerned with the examination of the application of the linguistic analogy to architectural practice, during the post-­‐modern period, in order to determine the change of mindset and the total interpretation of architectural reality it had led to. More specifically, the analysis of the two main and complementary approaches of architecture as a language, “semantics” (a conventional system of communication) and “syntax” (a complex self-­‐referential structure) will be based on the work and the theory of Robert Venturi and Peter Eisenman as well as on the theoretical models they referred to, the linguistic theories of Ferdinand de Saussure (Structural Linguistics) and Noam Chomsky (Generative Transformational Grammar).