Ποιητική του φυσικού φωτός στη ζωγραφική: διερευνώντας το καλλιτεχνικό βλέμμα μέσα από την εποπτεία της φύσης στην εποχή της νεωτερικότητας

Abstract

Το φυσικό φως, που αλληλεπιδρά δυναμικά με την ύλη μέσα στην ανοιχτή διαδικασία της φύσης, είναι η πηγή του αρχέγονου φιλοσοφικού στοχασμού για το φαίνεσθαι και το είναι, που μεταφράζεται και στο κυρίαρχο ζήτημα ολόκληρης της θεωρίας της ζωγραφικής. Αυτή η εργασία για την ποιητική του φυσικού φωτός στη ζωγραφική της εποχής της νεωτερικότητας διερευνά τη σχέση, που θεσπίζει το καλλιτεχνικό βλέμμα με τη φύση, ελέγχοντας το ορατό μέσω της απομίμησης ή της δημιουργού υποκειμενικότητας. Η μελέτη οργανώνεται χρονολογικά σε ενότητες εποχών, χαρακτηριστικών για το φυσικό φως (συμβολικό, οικείο, εκθαμβωτικό, προσωρινό, αδυσώπητο), με αρχή τα τεκμήρια φυσικών επιστημών, μεταφυσικών πεποιθήσεων, αισθητικών θεωριών και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, που προσδιορίζουν για την ιστορική σκέψη μια κυρίαρχη οπτική γωνία θέασης της φύσης και συνακόλουθα αναδεικνύουν έναν τρόπο εποπτείας της (φαντασία, εμπειρία, ενσυναίσθηση, νόηση, βίωμα). Σε αυτό το εκάστοτε πλαίσιο αναλύονται εικονογραφικές και τεχνικές μεταγραφές του δυναμικού φυσικού φωτός του υπαίθρου σε έργα ζω-γραφικής μέσα από διαφορετικά καλλιτεχνικά βλέμματα, με τελικό σκοπό το στοχασμό για το βαθύτερο οντολογικό ερώτημα της τέχνης: Τί όντως αντικειμενοποιεί το ιδιαίτερο βλέμμα του καλλιτέχνη;

Dynamic interaction of natural light with matter in the open procedure of nature constitutes the source of primordial philosophical thought on phenomena (φαίνεσθαι) and essence (είναι), which is translated into the most fundamental issue of the entire theory of painting. This thesis on poetics of natural light in painting in the age of modernity attempts to look into the relationship that the painter’s gaze sets with nature, by controlling the visible through imitation or creative subjectivity. The study is organized chronologically in chapters defining special characteristics to natural light (symbolic, familiar, dazzling, temporary, implacable), based on scientific, metaphysical, aesthetic and social theories, which assign to historical thought a dominant viewing angle of nature and therefore a specific way of supervision (fantasy, empiricism, empathy, cognition, experience). In this context, iconographic and technical transcriptions of dynamic natural light into painting by different artistic gazes are being analyzed, aiming to encounter art’s deepest ontological question: What is actually objectified by the artist’s particular gaze?