Σχολείο: το σύγχρονο πλατωνικό σπήλαιο

Abstract

Από την προοπτική που διανοίγει ο Michel Foucault αναρωτιόμαστε: Με ποιο τρόπο ο χώρος «πειθαρχεί»; Στην φουκαλτιανή “αρχαιολογία”, το σχολείο συνδέεται με το μοναστήρι, το στρατώνα, τη φυλακή, το εργοστάσιο. Η βιοπολιτική λειτουργία αυτών των εργαστηρίων μαζικής παραγωγής υποταγμένων σωμάτων δεν έχει να κάνει με το αρχιτεκτονικό στυλ , αλλά με τις πρωταρχικές χωρικές χειρονομίες που τα μετατρέπουν σε μηχανές επιτήρησης. Έχει να κάνει με τον τρόπο που ο χώρος καθηλώνει το σώμα, κατευθύνει το βλέμμα και περιορίζει το αισθητηριακό πεδίο. Η διάλεξη αυτή θέλει να διερευνήσει αυτή την προοπτική. Δεν θα επιχειρήσει μια “γενεαλογία” του σχολικού κτιρίου, αλλά θα δώσει βαρύτητα στην παρουσίαση του αλληλοδιδακτικού σχολείου, ως ιδρυτική πράξη του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος. Στόχος είναι να δείξουμε πώς σ' αυτή την ακραία και, γι αυτό, ξεπερασμένη εκδοχή του “πειθαρχικού σχολείου” αναγνωρίζουμε τα στοιχειώδη σωμάτια της εξουσιαστικής ύλης, αναγνωρίζουμε τις πρωταρχικές χωρικές χειρονομίες της βιοπολιτικής που δεν έχει πάψει να ασκείται από τον εκπαιδευτικό θεσμό, ως διάταξη ενδοβολής της επιτήρησης. Για τον ίδιο λόγο, θα προσπεράσουμε τις διάφορες φάσεις εξέλιξης της παιδαγωγικής κάνοντας, στο τέλος, ένα άλμα στο χρόνο για να μιλήσουμε γι' αυτό που υπηρετεί αυτή την ενδοβολή και, ίσως, και την αμφισβήτησή της: για την ψηφιακή τεχνολογία.

From the perspective of Michel Foucault we wonder: How is space disciplined ? In Foucault’s "archeology", the school is connected to the convent, barracks, prison and factory. The biopolitical function of these laboratories of mass production of subjugated body has nothing to do with the architectural style, but with the primary spatial gestures that turn them into surveillance machines. It has to do with the way the space immobilizes the body, directs the gaze and lowers the sensory field. This lecture wants to explore this prospect. I will not attempt a "genealogy" of the school building, but I will emphasize in the presentation of the Mutual school, as the founding movement of the public educational system. The aim is to show how in this extreme and, for this, outdated version of "disciplinary school" we recognize the primary elements of authoritative material , the primary spatial gestures of biopolitics that has not ceased to be practiced by the educational institution as an introjection of surveillance. For the same reason, it will overtake the different phases of development of pedagogics, concluding with a jump in time to talk about what serves this introjection and, perhaps, its contestation. This is digital technology.