Μικρά νησιά, μια εύθραυστη ισορροπία. Ένα στρατηγικό πλαίσιο τουριστικής ανάπτυξης των Μικρών Κυκλάδων

Abstract

Μια από τις κυριότερες δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου είναι αυτή του τουρισμού. Ο σύγχρονος τουρισμός, που πρόδρομό του αποτελούν οι περιηγήσεις που πραγματοποιούσε ο άνθρωπος από την αρχαιότητα, τις τελευταίες δεκαετίες καθίσταται ως ένα πολυσχιδές φαινόμενο με κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές και περεταίρω διαστάσεις. Η δυναμική πορεία του τουρισμού οδήγησε στη διαμόρφωση και παγίωση πολλών και διαφορετικών μεταξύ τους προτύπων τουριστικής ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα των παραμέτρων που διαμορφώνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Τα πρότυπα αυτά σίγουρα εξασφαλίζουν την οικονομική ευημερία στις περιοχές που εκδηλώνονται και αποτελούν τη βάση της τουριστικής ανάπτυξης και χαρακτηρίζουν άμεσα το τουριστικό προϊόν που αυτή προσφέρει. Η ανάγκη για μια «νέα» αντίληψη στην πολιτική του τουρισμού εμφανίστηκε ήδη από τη δεκαετία του '70, κυρίως με αφορμή τις κοινωνικές, οικολογικές και πολιτισμικές αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού, μια ανάγκη η οποία στις μέρες μας καθίσταται επιτακτική και βρίσκει εφαρμογή στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Η τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδας βασίστηκε στο μεγαλύτερο μέρος της στα ελληνικά νησιά της, περιοχές με συγκριτικό πλεονέκτημα τον ήλιο, τη θάλασσα και τους ανθρώπους και επικρατόν πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης αυτό του μοντέλου 3S (summer, sun, sand). Τα νησιά, και ιδιαίτερα τα μικρά νησιά, χαρακτηρίζονται από έντονη νησιωτικότητα (μικρό μέγεθος, περιφερειακότητα, ιδιαίτερη βιωματική ταυτότητα των κατοίκων), γεγονός που οδηγεί σε μια ευαίσθητη ισορροπία ανάμεσα σε περιβάλλον, οικονομία και κοινωνία, μια ισορροπία που αν διαταραχτεί σίγουρα θα επιφέρει δυναμικές μεταβολές με άμεσες συνέπειες στη δυναμική και τη δομή του όλου συστήματος. Ως έκδηλες προεκτάσεις του μαζικού τουρισμού στον ελληνικό νησιωτικό χώρο κρίνονται η οικονομική μονοκαλλιέργεια, η εγκατάλειψη ή υπερεκμετάλλευση των εκ των πραγμάτων ελλειμματικών φυσικών πόρων και η ανεξέλεγκτη οικιστική ανάπτυξη και αλλαγή στις χρήσεις γης, με αποτέλεσμα τη συνεχή συρρίκνωση της γεωργικής γης. Παρόμοια εμφανίζεται η κατάσταση και στις Μικρές Κυκλάδες, ένα σύμπλεγμα μικρών νησιών στις Κυκλάδες, όπου η πρόσφατη τουριστική ανάπτυξη σε αυτόν τον μέχρι πρότινος παρθένο προορισμό καθιστά φανερές τις αρνητικές της επιπτώσεις, μέσω του μετασχηματισμού της παραγωγικής βάσης και στροφής της προς τις τουριστικές δραστηριότητες και των περιβαλλοντικών και οικιστικών πιέσεων από την πληθώρα τουριστικών καταλυμάτων, ιδιαίτερα στο Άνω Κουφονήσι. Το δέλεαρ για την κατάρτιση ενός στρατηγικού πλαισίου τουριστικής ανάπτυξης για τις Μικρές Κυκλάδες κρίνεται ιδιαίτερα θελκτικό. Η αντιμετώπιση των εγγενών ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, χαρακτηριστικών που ως τώρα θωράκιζαν παρόμοια εύθραυστα και ευαίσθητα οικοσυστήματα, και των αποτελεσμάτων από μια συνεχή και χωρίς προγραμματισμό τουριστική ανάπτυξη, θεωρείται κατά τη γνώμη μας μια διαδικασία η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί με μια κριτική ματιά και με ώριμη «σχεδιαστική» σκέψη.

One of the mainer activities of spare time is that of tourism. Modern tourism, that his precursor constitute the tours that realised the person from the antiquity, the last decades is rendered as a multifarious phenomenon with social, economic, environmental and more dimensions. The dynamic course of tourism led to the configuration and consolidation of many different models of tourism development, as a result of parameters that shapes her particular characteristics. This models ensure the economic prosperity in the regions that express and constitute the base of tourism growth and characterize immediately the tourist product that this offers. The need for a "new" perception in the policy of tourism was presented already by the decade of 70’s, on the occasion of social, ecological and cultural negative repercussions of tourism, a need which in these days us is rendered imperative and finds application in sustainable tourism. The tourism development in Greece was based on Greek islands, regions with comparative advantage the sun, the sea and the persons and prevailable model of tourism development that of 3S (summer, sun, sand) model. Islands, and particular small islands, are characterized from intense insularity (small size, remoteness, a particular identity of residents), make that leads to a sensitive balance between environment, economy and society, a balance that if it is disturbed will sure involve dynamic changes with direct consequences in the dynamics and the structure of all system. As evident extensions of mass tourism in Greek insular region are judged the economic monoculture, the abandonment or overexploitation of natural resources and the unverifiable built-up growth and change in land uses, as a result the continuous shrinkage of agricultural ground. Similar is presented the situation in Small Cyclades, a cluster of small islands in Cyclades, where the recent tourism development renders obvious her negative repercussions, via the transformation of productive base and her turn to the tourist activities and environmental and built-up pressures from the abundance of tourist lodgings, particularly in Anw Koufonisi. The challenge for the training of a strategic frame of tourism development for Small Cyclades it is judged particularly charming. The confrontation of innate particular characteristics, characteristics that until now shielded similar fragile and sensitive ecosystems, and the results of a continuous and without planning tourism development, is considered in our opinion a process which should be faced with a critical glance and with mature planning thought.