Ενεργειακά βιώσιμες κοινότητες η περίπτωση της πρώην επαρχίας Αποκορώνου Χανίων

Abstract

Ο σχεδιαστικός στόχος της βιώσιμης ανάπτυξης αποτελεί σήμερα την κυρίαρχη αναπτυξιακή κατεύθυνση, δεδομένης της συνειδητοποίησης ότι η αλόγιστη διαχείριση των φυσικών πόρων μπορεί να επιφέρει δραματικές επιπτώσεις για κάθε μορφή ζωής στον πλανήτη. Σημαντική είναι η έμφαση που δίνεται για την επιδίωξη του εν λόγω στόχου στο τοπικό επίπεδο, κινητοποιώντας ανθρώπινους και υλικούς πόρους για την ανατροπή της καταστροφικής πορείας στην οποία οδηγεί η αλόγιστη εκμετάλλευση των φυσικών πόρων. Η πρώην επαρχία Αποκορώνου, η οποία σήμερα απαρτίζεται από τους δήμους Αρμένων, Βάμου, Γεωργιούπολης, Κρυονερίου και Φρέ, είναι μια γεωργοκτηνοτροφική περιοχή με όμορφους ορεινούς οικισμούς και μια μεγάλη αμμώδη παραλία στη περιοχή της Γεωργιούπολης. Τα τελευταία είκοσι περίπου χρόνια, η εικόνα της ευρύτερης περιοχής του Αποκόρωνα αλλάζει με εντατικούς ρυθμούς, στρεφόμενη προς την τουριστική ανάπτυξη, μια ανάπτυξη όμως η οποία δεν συνοδεύεται από τον απαραίτητο σχεδιασμό, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις που αυτό μπορεί να επιφέρει. Η, χωρίς σχεδιασμό, στροφή προς την τουριστική ανάπτυξη συνοδεύτηκε από τα αναμενόμενα οικονομικά οφέλη στην περιοχή, είχε όμως και σημαντικές επιπτώσεις στη διάρθρωση και εξέλιξη του πληθυσμού και τα κοινωνικά πρότυπα, στη δημιουργία ανισοτήτων και αντιθέσεων μεταξύ των εμπλεκομένων δήμων, στην υποβάθμιση των ορεινών οικισμών, ενώ παράλληλα ασκεί σημαντικές πιέσεις στους φυσικούς πόρους της περιοχής από την αλόγιστη εκμετάλλευσή τους. Ταυτόχρονα αλλάζει δραματικά το πρότυπο κατανάλωσης ενέργειας για την εξυπηρέτηση της τουριστικής δραστηριότητας και όχι μόνο, στοιχείο το οποίο απαιτεί σημαντικές επενδύσεις για την εξυπηρέτηση αναγκών ιδιαίτερα περιορισμένων στο άνοιγμα του χρόνου, λόγω της εποχικότητας της τουριστικής δραστηριότητας. Οι παραπάνω διαπιστώσεις απετέλεσαν και το κίνητρο για την εκπόνηση της παρούσας διπλωματικής εργασίας. Η εργασία διερευνά τη δυνατότητα της πρώην επαρχίας Αποκορώνου να κινηθεί προς την κατεύθυνση μιας Ενεργειακά Βιώσιμης Κοινότητας. Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρεί να θέσει τα θεμέλια και να δρομολογήσει εκείνες τις εφαρμογές των ΑΠΕ, οι οποίες θα συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή. Ταυτόχρονα εστιάζει στη χάραξη ενός πλαισίου πολιτικής που θα συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση και την κινητοποίηση των κατοίκων της περιοχής μελέτης προς ένα βιώσιμο ενεργειακά μέλλον, σε μία περιοχή στην οποία η ενεργειακή ζήτηση βαίνει διαρκώς αυξανόμενη λόγω της σημαντικής στροφής της προς την τουριστική ανάπτυξη. Η προοπτική της πρώην επαρχίας Αποκορώνου ως Βιώσιμης Ενεργειακά Κοινότητας, πέρα από τα περιβαλλοντικά οφέλη που θα αποφέρει, θα συμβάλλει τόσο στην ευαισθητοποίηση του τοπικού πληθυσμού σε θέματα καλύτερης διαχείρισης των ενεργειακών πόρων όσο και στην προβολή ενός περιβαλλοντικά υπεύθυνου τουριστικού προορισμού, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα των τουριστικών ροών που θα προσελκύσει. Η παρούσα διπλωματική εργασία δομείται σε 9 κεφάλαια, το αντικείμενο των οποίων περιγράφεται στη συνέχεια. Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφεται ο στόχος και οι υποστόχοι της εργασίας, που παρέχουν σε όλη τη διάρκεια της εκπόνησής της συγκεκριμένο πλαίσιο αναφοράς. Επίσης παρουσιάζεται η μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθείται. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται το πλαίσιο πολιτικής στο οποίο στηρίζεται η εργασία. Εδώ αναλύεται η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης και περιγράφεται το πλαίσιο πολιτικής για τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από την Agenda 21 και τη Local Agenda 21. Το τρίτο κεφάλαιο εμβαθύνει στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), δίνοντας το πλαίσιο της πολιτικής για τις ΑΠΕ τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Στο τέταρτο κεφάλαιο γίνεται εκτενής αναφορά στις Ενεργειακά Βιώσιμες Κοινότητες, ενώ δίνονται παραδείγματα τέτοιων κοινοτήτων από τη διεθνή και την ελληνική σκηνή. Στο πέμπτο κεφάλαιο περιγράφεται η υπάρχουσα κατάσταση της περιοχής μελέτης και της ευρύτερης περιοχής του νομού των Χανίων. Στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης όπως δημογραφικά, οικονομικά, δίκτυα και υποδομές κ.λπ. Στο έκτο κεφάλαιο εξετάζεται η δυναμική της περιοχής μέσα από την περιγραφή των τάσεων των διαφόρων χαρακτηριστικών της. Στο πλαίσιο αυτό επισημαίνονται οι τάσεις που αφορούν στην εξέλιξη του πληθυσμού, των οικονομικών δραστηριοτήτων, του φυσικού και ανθρώπινου περιβάλλοντος της περιοχής μελέτης κ.λπ. Στο έβδομο κεφάλαιο παρουσιάζεται το ενεργειακό σύστημα, καθώς και το πρότυπο κατανάλωσης ενέργειας της περιοχής μελέτης. Με βάση τη μελέτη του προτύπου ενεργειακής κατανάλωσης προσδιορίζονται στην ενότητα αυτή οι ενεργειακές ανάγκες της περιοχής μελέτης. Στο όγδοο κεφάλαιο διερευνώνται οι δυνατότητες αξιοποίησης της αιολικής και ηλιακής ενέργειας μέσα από τη διερεύνηση εναλλακτικών θέσεων χωροθέτησης αιολικού και φωτοβολταϊκού πάρκου στην περιοχή μελέτης για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της. Τέλος στο ένατο κεφάλαιο δίνονται γενικές κατευθύνσεις πολιτικής για την προώθηση της πρώην επαρχίας Αποκορώνου ως Ενεργειακά Βιώσιμης Κοινότητας

The present Diploma Thesis has been carried out at the Department of Geography and Regional Planning, School of Rural and Surveying Engineering, National Technical University of Athens. The study area of the thesis - area of Apokoronou - is located at the nomos of Chania – Region of Crete. The region at hand is a peripheral region, in which local economy has traditionally been based on the agricultural sector. Recently, the tourist sector appears to be a dynamic one in the area at hand, which results in a certain pressure on local resources, among them energy as well. The aim of the study is the promotion of the area of Apokoronou – Crete as an Energy Sustainable Community. Energy Sustainable Communities is a recent and still underdeveloped concept, which gradually gains ground in many regions of the world. They can be defined as communities that focus on the implementation of a set of sustainable energy policy measures in the field of renewable energy sources (RES) and rational use of energy (RUE). Moreover, they are characterized by strong involvement of the local population in the planning and implementation process. Policy measures towards energy sustainable communities can be implemented in different sectors, including the energy sector, the transport sector, the industrial sector, the construction sector, the agricultural sector etc. The use of sustainable energy, i.e. the use of renewable energy (RE) is indeed closely linked to the issue of rational use of energy (RUE), since the objectives of sustainable energy development of a region will only be fulfilled if both policy directions - RES and RUE – are successfully exploited. There are many examples from the international context of communities that are moving towards that direction, targeting on their total independence of energy needs from the fossil fuel and the fulfillment of those needs by environmental energy sources. The transaction of a particular place from its present condition to an Energy Sustainable Community is a multiple stage procedure, demanding interventions at various levels and a medium to long time frame. The starting point of such a process, apart from the presence of environmental energy resources at the local level, is public awareness which creates a fertile ground for developing RE and RUE applications, as well as provides the basis for changing energy consumption patterns. The Diploma thesis presents a methodological approach towards the exploration of renewable energy resources in the area at hand, which aims at reaching the goal of energy sustainable community for the Apokoronou region. Along these lines, objectives pursued refer to the exploitation of solar and wind energy, the exploitation of agricultural resources as well as energy efficiency in the region at hand. The study has explored and evaluated a number of locations which can be candidate for wind and photovoltaic parks location. Out of this process, two sites have been selected for locating wind and photovoltaic park installations respectively. Moreover, a policy framework has been presented, aiming at the exploitation of other energy resources e.g. agricultural resources as well as the promotion of energy efficiency in the area at hand.