Κοινοτική Περιβαλλοντική Πολιτική. Μηχανισμοί, εργαλεία και ενσωμάτωση

Abstract

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει πλέον καθοριστικό ρόλο στην ζωή των Ευρωπαίων πολιτών, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνονται στο συγκεκριμένο υπερεθνικό επίπεδο καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό το παρόν και προδιαγράφουν το μέλλον των λαών της Ευρώπης. Η κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική διανύοντας μια διαδρομή λίγων δεκαετιών, κατάφερε να αναπτύξει μια έντονη εσωτερική δυναμική, παρόλη την απουσία νομοθετικής βάσης για την προστασία του περιβάλλοντος επί σειρά ετών, μέσα σ’ ένα πλαίσιο που συγκροτούσε η πορεία προς την οικονομική και νομισματική ολοκλήρωση. Στην διάρκεια αυτών των χρόνων και μέσα από μια σειρά προόδων και παλινδρομήσεων, επιτεύχθηκε η σταδιακή μετατροπή της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής από πολιτική αποσπασματικών και κάθετων ρυθμίσεων προς όφελος του απρόσκοπτου ανταγωνισμού, σε οριζόντια πολιτική της Κοινότητας με επιτακτικό το αίτημα πλέον για επιτυχή ενσωμάτωση της στις άλλες κοινοτικές πολιτικές. Στην παρούσα μεταπτυχιακή εργασία διερευνάται η κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική, τόσο ως προς την ιστορική της διαδρομή και την εξελικτική της πορεία, που προέκυψε ως συνισταμένη της εσωτερικής της δυναμικής αλλά και της αμφισβήτησης της, όσο και σε συνάρτηση με το διεθνές πολιτικό και οικονομικό σκηνικό καθώς και τις διεθνείς εξελίξεις στον τομέα του περιβάλλοντος. Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρονται κάποια εισαγωγικά στοιχεία σχετικά με την θέσπιση της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής, τις αρχές από τις οποίες διέπεται, τα άρθρα σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου καθώς και τα νομικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται στην εφαρμογή της. Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται η καταγραφή της ανάδυσης και της εξελικτικής πορείας της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής. Για τον σκοπό αυτό και για λόγους εποπτικούς το χρονικό διάστημα αυτό έχει χωριστεί σε περιόδους βάσει των αλλαγών στο πολιτικό και το θεσμικό πλαίσιο και σε συνάρτηση πάντα με την εξέλιξη των περιβαλλοντικών εννοιών διεθνώς. Επίσης παρατίθενται ορισμένες αντιπροσωπευτικές νομοθετικές ρυθμίσεις που αποτυπώνουν την «φιλοσοφία» από την οποία διέπεται η κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική σε κάθε περίοδο. Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται οι μηχανισμοί και τα εργαλεία της κοινοτικής περιβαλλοντικής πολιτικής με αφετηρία την κλασσική νομοθετική προσέγγιση (σύστημα εντολών και ελέγχου), για να ακολουθήσει παράθεση των εργαλείων που βασίζονται στους μηχανισμούς της αγοράς και που χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με ταυτόχρονη ανάλυση πλεονεκτημάτων, μειονεκτημάτων και βαθμού διάδοσης τους. Τέλος, στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται το ζήτημα της ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής πολιτικής στις άλλες κοινοτικές πολιτικές που αποτελεί την σύγχρονη πρόκληση στο ζήτημα της περιβαλλοντικής προστασίας, περιγράφεται το θεσμικό πλαίσιο της ενσωμάτωσης και αξιολογούνται οι πολιτικές για τις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη προτεραιότητα ως προς την ενσωμάτωση του περιβάλλοντος. Επιπλέον παρουσιάζονται τα παραδείγματα της ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στην Κοινή Αγροτική Πολιτική, στην πολιτική των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής και στην ενεργειακή πολιτική της Κοινότητας, και παρουσιάζεται ως μελέτη περίπτωσης η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης. Για την διερεύνηση των παραπάνω θεμάτων έγινε εκτενής αναζήτηση ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας σχετικά με την κοινοτική περιβαλλοντική πολιτική, ενώ βάση για τη δομή και τη θεματολογία αποτέλεσε το κείμενο «Η Περιβαλλοντική Πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης» των κ.κ Τσαντίλη και Χατζημπίρου από το βιβλίο «Νέα Ευρωπαϊκή Ένωση, Οργάνωση και Πολιτικές, 50 χρόνια». Επιπλέον έγινε εκτενής διαδικτυακή αναζήτηση στην διαδικτυακή πύλη της Ε.Ε καθώς και της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αναζήτηση κειμένων Οδηγιών, Συνθηκών και πληροφοριών σχετικών με το εν λόγω θέμα.

The European Union plays henceforth a decisive role in European citizens’ life, as the decisions taken in this particular supernational level determine the present and work out the future of European populations. The Community environmental policy, throughout the last decades, developed an intense internal dynamics, despite the absence of legislative base for the environmental protection for a long period of time, in a frame constituted by the primary goals of economic and monetary integration. During these years, through a sequence of progress and regressions, was achieved the progressive transition of Community environmental policy from fragmentary and vertical regulations in favour of unhindered competition, to an horizontal policy which has to be successfully integrated to other Community policies. In the present essay, is examined the Community environmental policy, its historic evolution in connection with the international political and economic scene and the global developments in the environmental sector, as well as the old and new “modes of governance” characterizing this policy. In the first chapter are reported certain introductive informations regarding the establishment of Community environmental policy, its main principles, the articles of Community primary law regarding environmental protection, as well as the legal instruments used for its application. In the second chapter is attempted an analysis of the evolutionary course of environmental policy. For supervisory reasons, this time space has been separated in periods characterized by major changes in political and institutional framework. There are also mentioned certain legislative regulations representing the “spirit” of environmental policy in each period. In the third chapter, are analyzed the mechanisms and instruments of Community environmental policy, starting from the traditional legislative approach “command and control”, and ending up to the market-based instruments, with simultaneous analysis of their advantages and disadvantages. Finally, in the fourth chapter is further examined the integration of environmental policy to other Community policies (which constitutes a major challenge in environmental protection), its institutional framework, and follows an evaluation of high-priority policies for environmental integration. Moreover, we present the examples of environmental integration in Common Agricultural Policy, in the Structural Funds and the Cohesion Fund and the Community energy policy. For the research of the above issues, there has been an extensive search of international and Greek bibliography regarding the Community Environmental Policy, while basis for the structure and the issues examined in this work, constituted the text “The Environmental Policy of the EU” of Mr. Tsantilis and Mr. Hadjibiros, from the edition “New European Union-Organization and Policies, 50 years”. Furthermore, there has been an extensive internet research, especially in the sites of European Union institutions and DG Environment, for informations related to the above subject.