Προσδιορισμός Συστημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων στην Κρήτη

Abstract

Το νερό είναι ο σημαντικότερος παράγοντας ζωής και επιβίωσης των περισσότερων ζωντανών οργανισμών και για το λόγο αυτό η ορθή εκμετάλλευσή του και η βέλτιστη διαχείρισή του είναι μείζονος σημασίας. Τόσο η ποσότητα του νερού όσο και η ποιότητα παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαχείριση των υδατικών πόρων, λαμβάνοντας ωστόσο κατά το δυνατόν περισσότερο υπ ‘όψιν το περιβάλλον και την ισορροπία του. Με πρώτο και κύριο κίνητρο την μεγάλη σημασία του νερού για την ποιότητα της ζωής του ανθρώπου, εκδόθηκε η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2000/60/ΕΚ που αφορά τα νερά της Ευρώπης. Με κύρια μονάδα την λεκάνη απορροής των ποταμών, η οδηγία έχει στόχο να διαχειριστεί με τέτοιο τρόπο τα ευρωπαϊκά ύδατα, ώστε να βελτιώσει και να προστατέψει το περιβάλλον των υδάτων και των οικοσυστημάτων και να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις των πλημμυρών και της ξηρασίας. Στην Ελλάδα οι λεκάνες απορροής είναι πολύ μικρές σε έκταση και απορροή ώστε να μπορούν να διαχειριστούν με τον τρόπο και με τα κριτήρια που θέτει η οδηγία. Για το λόγο αυτό, και συγκεκριμένα εστιάζοντας στο υδατικό διαμέρισμα της Κρήτης, σκοπός της εργασίας αυτής είναι να προσδιορίσουμε «Συστήματα Διαχείρισης Υδατικών Πόρων», τα οποία θα αποτελούνται από περισσότερες από μία λεκάνες απορροής ποταμών και τα οποία θα δημιουργηθούν με βάση μία σειρά κριτηρίων, τα οποία θα μας βοηθήσουν στην επιλογή και την αξιολόγηση των συστημάτων αυτών. Προκειμένου να κατασκευάσουμε κριτήρια τα οποία θα ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα και στην υφιστάμενη κατάσταση της Κρήτης πρέπει να μελετήσουμε τα στοιχεία στα οποία θα βασιστούν τα κριτήρια. Αρχικά, μελετήσαμε την διοικητική διαίρεση του νησιού, η οποία άλλαξε την φετινή χρονιά, έπειτα από την ψήφιση και την εφαρμογή του «Προγράμματος Καλλικράτη», ενώ στην συνέχεια υπολογίσαμε τον πληθυσμό των νέων αυτών δήμων, καθώς επίσης και της πυκνότητας του πληθυσμού τους. Τα πληθυσμιακά στοιχεία μελετήσαμε και για τις περισσότερες λεκάνες απορροής των ποταμών της Κρήτης. Έπειτα από αυτούς τους υπολογισμούς πραγματοποιήθηκε και πρόβλεψη του πληθυσμού και της πυκνότητάς του για τα έτη 2010 (τρέχον έτος),2021, 2031 και 2051, τόσο για τον κάθε δήμο όσο και για την κάθε λεκάνη απορροής. Η διοικητική διαίρεση, αλλά και η πυκνότητα πληθυσμού αποτελούν κριτήρια για την διαμόρφωση Συστημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. 10 Έπειτα, μελετήσαμε τις χρήσεις γης που υπάρχουν στο νησί και συγκεκριμένα τις καλλιέργειες, προκειμένου να υπολογίσουμε τις ανάγκες για άρδευση που έχει κάθε δήμος, κάθε λεκάνη απορροής και εν συνεχεία κάθε σύστημα. Επίσης, υπολογίσαμε τη ζήτηση του νερού για ύδρευση, τόσο για τον μόνιμο πληθυσμό όσο και για τους τουρίστες που διαμένουν στο νησί. Έχοντας ως δεδομένες τις απορροές των περισσότερων λεκανών απορροής των ποταμών της Κρήτης, υπολογίσαμε το Υδατικό Ισοζύγιο της κάθε λεκάνης απορροής. Άλλο ένα κριτήριο για την δημιουργία Συστημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων είναι το υδατικό ισοζύγιο μέσα στο σύστημα με βάση τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για την εργασία αυτή. Αναφορά γίνεται και στη διαμόρφωση και την κατανομή των υπόγειων υδροφορέων στη Κρήτη, οι οποίοι χωρίζονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες, τους καρστικούς, τους νεογενείς – προσχωσιγενείς και τους αδιαπέρατους, οι οποίοι σχηματίζουν υπόγειες λεκάνες. Η κατανομή αυτών, λαμβάνεται υπ’ όψιν ως κριτήριο για την διαμόρφωση Συστημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων. Επίσης, έχοντας ως δεδομένο τον μέσο ετήσιο όγκο των κυριότερων πηγών του νησιού καθώς επίσης και μετρήσεις της αγωγιμότητας και των χλωριόντων των υδάτων τους, προσπαθήσαμε να διαμορφώσουμε συστήματα τα οποία να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες ύδρευσής τους με κατάλληλο νερό για ανθρώπινη κατανάλωση. Για την διαμόρφωση των Συστημάτων Διαχείρισης Υδατικών Πόρων σημαντικό ήταν λάβουμε υπ’ όψιν μας την έκταση που θα καταλαμβάνει το καθένα, ώστε να μην υπερβαίνουν ένα συγκεκριμένο όριο, καθώς επίσης έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα μεγάλα αστικά κέντρα, λαμβάνοντας έτσι υπ’ όψιν μας μία ακτίνα επιρροής τους. Όλα αυτά τα στοιχεία που συλλέξαμε και επεξεργαστήκαμε μας βοήθησαν στο να θέσουμε κριτήρια τα οποία να μπορούν να ανταποκριθούν στην πραγματικότητα και στις ανάγκες του νησιού. Έπειτα, δημιουργήσαμε τρεις εναλλακτικές λύσεις στο πρόβλημα της διαμόρφωσης των συστημάτων και επιλέξαμε αυτήν, η οποία σύμφωνα με τα κριτήρια που είχαμε κατασκευάσει ήταν η πιο κατάλληλη. Τέλος, στα συμπεράσματα, περιγράφονται τα προβλήματα που υπάρχουν στο νησί και οι δυσκολίες που αντιμετωπίσαμε προκειμένου να δημιουργήσουμε Συστήματα Διαχείρισης Υδατικών Πόρων, τα οποία να τηρούν όλα τα κριτήρια που είχαμε θέσει, γεγονός το οποίο δεν ήταν εν τέλει εφικτό και γι αυτό γίνονται μερικές προτάσεις για περεταίρω έρευνα. Επιπλέον, γίνεται μία σύντομη περιγραφή του κάθε Συστήματος που προτείνουμε.

Water is the most vital factor of life and survival for the majority of organisms and therefore, it is of outstanding significance to be utilised and managed in the most proper and effective way. Not only the amount of water but also its quality plays an important role in water resources management, always taking into consideration the environment. The first and main motive for the release of the European Directive 2000/60/EK, which refers to European waters, was the great impact of water in the quality of life of human beings. With river basin as measure, the directive's aim is managing European waters in such way, that the environment of waters and ecosystems will be protected and the negative consequences of floods and drought will be moderated. In Greece , water basins are very small in extent and runoff and as a consequence, they cannot be managed in the way instructed by the Directive. For this reason and specifically focusing on the region of Crete , this diploma thesis aims to define "Systems for water resources management", which will be consisted of more than one river basin and which will be created on a basis of certain criteria that will help us choose and evaluate those systems. The data, which the criteria will be based on, have to be studied in depth in order to raise criteria that meet reality. At first, we studied the administrative division of Crete , according to the recent enforcement of "Kallikratis Program". Then, the population and the density of it were calculated in the new municipalities and also such contingents were studied for the majority of Cretan river basins. Afterwards, we forecasted not only the population but also the population density for the years 2010(current year), 2021, 2031 and 2051, as far as every municipality and every water basin is concerned. The administrative division and the population density consist criteria for the formation of systems for water resources' management. We then studied the use of land on the island and in specific, cultivated land, so as to calculate the needs in irrigation of every municipality, every water basin and eventually every system. In addition, we calculated the demand of water for the resident population and for the tourists as well. Taking as granted the runoff of most Cretan river basins, we calculated the water balance of every basin. Water balance in the system consists one of the criteria that were used in the construction of water resources management systems. The formation and application of subterranean aquifers is also mentioned. Cretan aquifers are divided in 3 categories: karst, neogene and waterproof, which 12 formulate subterranean basins. Their application is taken into consideration as a criterion for the systems of water resources management. Moreover, considering as granted the average annual volume of the main springs of Crete and also the measurements of conductivity and chlorade content of Cretan waters, we tried to formulate systems, which could cover water supply demand with water suitable for human consumption. The area, where each system would apply on, is of high importance, since it should not exceed a certain limit. Especially for big cities, much attention was paid in the spread of influence. All the data we collected and processed to a further level, helped us set the criteria, which would meet reality and the island's water supply needs. Then, we created 3 alternative solutions in the system formulation problem and finally we chose the solution which was better according to the set criteria. In the end, at the conclusions, the island related problems and difficulties that we faced while creating the systems for water resources management, are mentioned. We wanted the systems to fulfill all the criteria we had set; it was not possible, though. Therefore, suggestions for further study are made. In addition, every proposed system is briefly described.