Απάντληση πετρελαιοειδών από ναυάγια: θεωρία, μέθοδοι και πρακτική εφαρμογή

Abstract

Καθόλου σπάνια, τεράστιες ποσότητες πετρελαιοειδών εγκλωβίζονται μέσα στο κουφάρι ενός ναυαγίου, άλλοτε σε αδιέξοδους χώρους και άλλοτε σε δεξαμενές και μετατρέπονται σε εστίες που εγκυμονούν τον κίνδυνο ασύλληπτης οικολογικής καταστροφής σε περίπτωση απελευθέρωσης τους. Το ενδεχόμενο του απεγκλωβισμού τους ασφαλώς καιροφυλακτεί ανά πάσα στιγμή, εφόσον η πίεση που ασκείται σε μεγάλα βάθη εντός και εκτός του πλοίου, τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα, η μεταμόρφωση του βυθού λόγω της κίνησης των τεκτονικών πλακών και των σεισμικών δονήσεων, αλλά και πληθώρα άλλων παραγόντων συνιστούν δεδομένα που δεν μπορούμε και δεν πρέπει να παραβλέψουμε. Στη βάση αυτού του προβλήματος και με στόχο την αντιμετώπιση του όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα και πιο ολοκληρωμένα οφείλει την εκπόνηση της η παρούσα διπλωματική εργασία. Κίνητρο και σκοπός μας είναι η σφαιρική θεώρηση του ζητήματος, η εμβάθυνση και η απόκτηση εμπειρίας γύρω από θέματα απορρύπανσης και ειδικότερα απάντλησης και εν τέλει η πρόταση μεθοδολογίας για αντιμετώπιση υποθετικού επικίνδυνου ναυαγίου στον ελλαδικό χώρο. Έτσι λοιπόν, στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται μια εκτενής αναφορά στη νομοθεσία που αφορά τα ναυάγια και την εξουδετέρωση τους. Περιγράφονται οι διαδικασίες συμφωνητικών διάσωσης και οι ρόλοι των διαφόρων φορέων σε περίπτωση ναυτικού ατυχήματος. Επίσης, γίνεται παρουσίαση ορισμένων παραδειγμάτων για την κατανόηση του νομικού καθεστώτος, ενώ τονίζονται και τα βασικότερα σημεία του νόμου 2881 του ελληνικού κράτους περί ναυαγίων και ναυτικών ατυχημάτων. Στο δεύτερο κεφάλαιο, ξεκινάμε τη γνωριμία με τις μεθόδους αντιμετώπισης ναυαγίου, ανάλογα με τις συνθήκες που έχουμε κάθε φορά να αντιμετωπίσουμε. Ο αναγνώστης, μέσα από αυτό το κεφάλαιο, κατορθώνει να κατανοήσει πότε και πως ο διασώστης πρέπει να επιλέξει την κατάλληλη μέθοδο. Η ανέλκυση αποτελεί την ιδανικότερη λύση σε ένα ναυτικό ατύχημα. Η απομάκρυνση του πλοίου σημαίνει την απαλλαγή του τοπικού περιβάλλοντος τόσο από τα πετρελαιοειδή, όσο και από τα υπόλοιπα υλικά που περιέχει ένα ναυάγιο (χρώματα, απορρυπαντικά κλπ). Παρόλα αυτά, πληθώρα παραγόντων πολλές φορές απαγορεύει την πραγματοποίηση της. Επίσης, δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που ο άνθρωπος δεν έχει τη δυνατότητα να παρέμβει σε ένα περιστατικό, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπει το ναυάγιο στη μοίρα του. Δίνονται αρκετά παραδείγματα διαδικασιών, από όπου ο αναγνώστης μπορεί να κατανοήσει ακριβώς πότε πρέπει να χρησιμοποιείται ο κάθε ένας τρόπος αντιμετώπισης που παρουσιάζεται στο κεφάλαιο αυτό Όπως προείπαμε, η ανέλκυση του πλοίου καθίσταται σε πολλές περιπτώσεις απαγορευτική για μια πληθώρα λόγων, όπως είναι οι οικονομικοί, τεχνικοί, κλπ. Η ανάγκη όμως απομάκρυνσης του βασικού ρυπαντή από το χώρο του ναυαγίου είναι πάντα μεγάλη και επιβεβλημένη στο ήδη επιβεβαρυμμένο περιβάλλον. Για το λόγο αυτό, στο τρίτο κεφάλαιο, επικεντρώνουμε το ενδιαφέρον μας στη απάντληση των πετρελαιοειδών από το πλοίο. Ερχόμαστε σε γνωριμία με τα καύσιμα και λιπαντικά που χρησιμοποιούνται σε ένα πλοίο, λαμβάνουμε γνώσεις για τις δεξαμενές και το δίκτυο καυσίμων και σωληνώσεων ενός πλοίου και στη συνέχεια αναλύουμε τις ενέργειες που πραγματοποιούνται για την ολοκλήρωση μιας διαδικασίας απάντλησης. Ακολούθως γίνεται εκτενής παρουσίαση επιχειρήσεων διάσωσης σε πλοία που αποτελούν ‘Case studies’ και κάθε ένα από αυτά βοήθησε σημαντικά στην εξέλιξη του τομέα της διάσωσης. Μέσα από αυτά, ο αναγνώστης μπορεί να αποκτήσει μια επαρκή εικόνα για τη μελέτη και τις εργασίες της απάντλησης, ενώ στο τέλος του κεφαλαίου παρουσιάζεται ακόμα ένας άκρως ενδιαφέρον τρόπος περισυλλογής του ρυπαντή που είναι η απελευθέρωση του και η περισυλλογή του από την επιφάνεια. Το τέταρτο κεφάλαιο είναι πολύ σημαντικό διότι εκεί παρουσιάζεται η τεχνολογική επιτευξιμότητα της αφαίρεσης πετρελαίου από ναυάγια. Πολλές φορές η απάντληση είναι μια εργασία με μεγάλες δυσκολίες. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητο η κάθε περίπτωση να αναλύεται διεξοδικά, ώστε να επιτυγχάνεται ο καλύτερος δυνατός σχεδιασμός της επιχείρησης. Εξετάζονται προς την κατεύθυνσης αυτή οι παράγοντες που επηρεάζουν την απάντληση και γενικότερα δίνονται πληροφορίες και γνώσεις που αφορούν την κατάσταση του ναυαγίου, του ρυπαντή κλπ. Τέλος αναπτύσσονται ορισμένοι πίνακες που βοηθούν στην τυπική αξιολόγηση του κάθε ναυαγίου, βασισμένοι σε οικονομοτεχνικά στοιχεία, ανάλυση ρίσκου και περιβαλλοντικά κριτήρια. Το πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζει τα μέσα υποβοήθησης των εργασιών απάντλησης και το χρησιμοποιούμενο εξοπλισμό. Γίνεται κατανοητό πως η τεχνολογική εξέλιξη του εξοπλισμού βελτιώνει κατά πολύ τις πιθανότητες για επιτυχή έκβαση των εργασιών απορρύπανσης, μειώνοντας το ρίσκο, τόσο για το περιβάλλον, όσο και για το ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι, αναλύονται ορισμένα βασικά όπλα του διασώστη, όπως είναι η χρήση εργαλείων Hot tap, ROLS, ROVs,εξελιγμένων αντλιών, στολών μιας ατμόσφαιρας και πληθώρας άλλων τμημάτων εξοπλισμού. Στο έκτο κεφάλαιο, εξετάζονται κάποιες ‘καινοτόμες ιδέες’ που αφορούν την απορρύπανση, οι οποίες αν και δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ μέχρι σήμερα, αποτελούν σημαντικές εφευρέσεις, που στο μέλλον θα διευκολύνουν κατά πολύ το έργο της απορρύπανσης. Αναφερόμαστε στο σύστημα Difis, το κάλυμμα ναυαγίου (παθητική αντιμετώπιση) και το σύστημα JLMD. Τα πρώτα δύο αποτελούν συστήματα επικάλυψης του ναυαγίου, ώστε να διασφαλιστεί η περισυλλογή του διαρρέοντος πετρελαίου, αποτρέποντας τη διάχυση του στο περιβάλλον. Το σύστημα JLMD είναι μια ρηξικέλευθη πρόταση προεγκατάστασης συστήματος σωληνώσεων στις δεξαμενές του πλοίου, η οποία απλουστεύει σημαντικά την απάντληση σε περίπτωση ατυχήματος. Αφού λοιπόν έχουμε αναλύσει μεθόδους αντιμετώπισης των διαφόρων περιστατικών και έχουμε αποκτήσει αρκετές γνώσεις πάνω στο αντικείμενο της απάντλησης και του εξοπλισμού που τη συνοδεύει, καλούμαστε στο έβδομο κεφάλαιο να προτείνουμε τρόπο απομάκρυνσης των πετρελαιοειδών από ‘υποθετικό επιβατηγό πλοίο’ που βυθίστηκε κοντά στις ακτές ελληνικού νησιού. Το ναυάγιο αυτό αποτελεί πρόκληση για τα σημερινά δεδομένα διάσωσης, καθώς αντίστοιχη επιχείρηση απορρύπανσης δεν έχει επιτελεστεί ποτέ μέχρι σήμερα. Εμείς από την πλευρά μας καταθέτουμε μια ολοκληρωμένη πρόταση, συνεκτιμώντας τόσο τα ηθικοκοινωνικά κριτήρια, όσο και τις πραγματικές δυσκολίες για την ολοκλήρωση μιας τέτοιας επιχείρησης.

The leak of oil products and lubricants in great quantities, is not so rare in the last few years, which is a fact that enhances the marine pollution dramatically. Huge amounts of these oil products are often enclosed inside the shipwreck‟s hull and become a potential danger for environmental disasters. The current thesis ought its elaboration at the foundation of this problem and in order to deal with it, as effectively and as completely as possible. Our aim and motivation is the global consideration of this matter, close consideration and acquiring experience around subjects of antipollution and especially pumping of oil and finally to propose a methodology in order to deal with a suppositive dangerous shipwreck in Greek territorial waters. At the first chapter, an extensive report is done at the body of laws concerning the shipwrecks and their elimination. We define the procedures of the rescuing agreements and the parts of the persons involved in a case of marine accident. Additionally we present some examples to understand the laws concerning shipwrecks. At the second chapter, we introduce methods of dealing with shipwrecks, according to the currents conditions we face. The reader at this chapter manages to comprehend when and how a salvor has to choose the right method. The rise of a shipwreck is the ideal solution to a marine accident. However, a variety of factors usually forbids the removal of the shipwreck. Also, its not a rare situation that we cannot involve in an accident to the effect that we abandon the ship in its own destiny. A few examples of procedures are given so that the reader understands exactly when each method presented in this chapter is the most applicable. As we said before, the rising of a shipwreck is in many cases impossible for several reasons (financial, technical etc). But the necessity of removing the oil from the shipwreck is mandatory. For this reason, at the third chapter we focus our interest on oil removal. We get to learn about fuel and lubricants which are used on a vessel. We also get to learn about tanks, fuel network and piping on a boat. Then we analyze the actions which take place for the completion of an oil removal procedure. Furthermore, an extensive presentation is done referring salvage procedures in „Case studies‟ shipwrecks. Through these examples, the reader manages to get into the meaning of theoretical and practical parts of oil removal. At the end of this chapter, we present a most interesting way of collecting the pollutant, which is releasing and removing it from the sea surface. The fourth chapter is very important, because we introduce the technological feasibility of removing oil from shipwrecks. In most of the cases, removing oil is a very difficult task. For this reason, it is necessary that each case is thoroughly analyzed so as to achieve the most suitable operation design as possible. We examine the factors that affect the oil removal. Finally, we present several tables which help as value the situation of each shipwreck, based on financial and technical elements, risk assessment and environmental criteria. At the fifth chapter we present the helping means and equipment of oil removal procedures. The technological evolution improves the chances of successful outcome of the antipollution tasks, reducing the risk for environment and personnel. So, we 5 present some of the main parts of the salvor, such as hot tapping tools, ROLS, ROVs, improved pumps, ADS etc. At the sixth chapter, we examine some revolutionary ideas concerning antipollution, although they have never been used until today, they represent important inventions, which will make antipollution‟s work much easier in the future. We refer to the DIFIS system, shipwreck‟s cover and JLMD system. The first two consist a covering system of the wreck, so as to insure the collection of the leaking oil, turning away the diffusion to the environment. The JLMD system is a revolutionary proposal of a pre-intstalled piping system in the ship‟s tanks, which significantly simplifies the oil removal in case of emergency. Until this point, we have analyzed the treating methods of several occasions, we have accumulated enough knowledge the subject of oil removal and the following equipment. In the seventh chapter we are challenged to suggest a way of removing oil from a “hypothetical passenger vessel” which sank near the coasts of a Greek island. This kind of wreck is a pure challenge for today‟s salvage experience, since a similar operation of antipollution has never taken place before. Finally we suggest a completed proposal, valuating moral and social factors in accordance with real difficulties in completing such an operation.