Η τιμολόγηση του αρδευτικού νερού στην Ελλάδα υπό το πρίσμα της οδηγίας 2000/60

Abstract

Το νερό, πηγή της ζωής στη Γη, είναι ένας από τους σημαντικότερους συντελεστές της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Η θεώρηση, όμως, του νερού ως ανεξάντλητου πόρου και η έλλειψη της επιστημονικής γνώσης, οδήγησε στην υπερεκμετάλλευση των υδατικών πόρων. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η κύρια χρήση του νερού είναι η αρδευτική, στην παρούσα εργασία καταγράφεται και αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση σχετικά µε την τιμολόγηση του αρδευτικού νερού που εφαρμόζεται στην Ελλάδα και μελετάται η εναρμόνιση των εφαρμοζόμενων μεθόδων με τις αρχές της Οδηγίας 2000/60. Για τις ανάγκες της εργασίας πραγματοποιήθηκε έρευνα, μέσω τηλεφωνικών δομημένων συνεντεύξεων σε 176 Τοπικούς Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ), κατά το διάστημα Φεβρουάριος - Μάρτιος 2013. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν, ότι η κυρίαρχη πρακτική χρέωσης, βασίζεται στην αρδευόμενη έκταση, με μέση συνολική χρέωση 20 € ανά στρέμμα, περίπου. Όπως αναδεικνύεται από τα στοιχεία, οι ΤΟΕΒ λαμβάνουν υπόψη μόνο το χρηματοοικονομικό κόστος του αρδευτικού νερού και δεν υιοθετούν τις κατευθύνσεις και απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60 αναφορικά με το περιβαλλοντικό κόστος και το κόστος πόρου. Μάλιστα, ακόμη και το χρηματοοικονομικό κόστος υπολογίζεται με βάση τις προβλεπόμενες δαπάνες των Οργανισμών, αγνοώντας τις αποσβέσεις των επενδύσεων. Εξαιτίας των παραπάνω, οι χρεώσεις του αρδευτικού νερού δεν ακολουθούν τις ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό, αλλά καθορίζονται κύρια από τη μέθοδο άρδευσης, την πηγή προέλευσης του νερού (επιφανειακό ή υπόγειο) και την επάρκεια ή όχι των περιοχών σε αρδευτικό νερό (υδατικό ισοζύγιο νερού). Η προσέγγιση αυτή, όμως, έχει ως αποτέλεσμα τη μη ορθολογική διαχείριση των υδατικών πόρων, την απουσία κινήτρων για περιβαλλοντικά πιο φιλικές εκμεταλλεύσεις και τη δημιουργία «προσόδων», καθώς ορισμένες καλλιέργειες που βρίσκονται σε πλεονασματικά, από υδατικής πλευράς, διαμερίσματα απολαμβάνουν πολύ χαμηλότερες χρεώσεις ως προς το κόστος άρδευσης. Η μελέτη που εντάσσεται στο αντικείμενο των οικονομικών των υδατικών πόρων, δομείται ως εξής: Στο 1ο Κεφάλαιο πραγματοποιείται εισαγωγή στο θέμα της διπλωματικής εργασίας, παρουσιάζοντας αρχικά τη σημασία του νερού για τη γεωργία. Ακολουθεί ιστορική ανασκόπηση της διαχείρισης των υδατικών πόρων και παρουσιάζεται η Οδηγία 2000/60/ΕΚ καθώς και η ενσωμάτωσή της στην ελληνική νομοθεσία. Στο 2ο Κεφάλαιο γίνεται παρουσίαση των υδατικών πόρων της Ελλάδας και εκτενέστερη αναφορά στη διαχείριση του αρδευτικού νερού. Επιπλέον, γίνεται μια σύντομη ανασκόπηση στην εξέλιξη των αρδεύσεων. Στο 3ο Κεφάλαιο παρουσιάζονται οι μέθοδοι τιμολόγησης του αρδευτικού νερού και οι πρακτικές που εφαρμόζονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Γίνεται αναλυτική παρουσίαση της τιμολογιακής πολιτικής στην Ελλάδα και αναφορά στην ανάκτηση κόστους άρδευσης από ερευνητικές μελέτες και τα Σχέδια Διαχείρισης των Υδατικών Διαμερισμάτων. Στο 4ο Κεφάλαιο παρουσιάζεται η έρευνα και τα αποτελέσματά της και πραγματοποιούνται έλεγχοι συσχετίσεων ανάμεσα στις μεταβλητές με σκοπό τη διερεύνηση ύπαρξης πιθανών προτύπων. Στο 5ο Κεφάλαιο παρουσιάζονται τα σημαντικότερα συμπεράσματα από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε και σχολιάζονται τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την επεξεργασία των δεδομένων.

Water, besides being the source of life on Earth, is also one of the most important factors of social and economic development. Nevertheless, the view of water as an infinite resource and the lack of scientific knowledge led to overexploitation of water resources. Considering that irrigated agriculture is the main consumer of fresh water in many parts of the world, including Greece, this thesis aims at recording and analyzing the existing irrigation water management practices, in Greece, in relation to the requirements Water Framework Directive 2000/60/EC. Towards this direction, a primary survey was conducted between February and March 2013 via telephone interviews with 176 representatives of “Regional Organizations of Irrigation Networks” (“TOEV” in Greek). The results show that the dominant water pricing practice is based on irrigated area. The average nationwide price for irrigation water is about 20 € per acre. According to the answers provided, the water price takes into account only the financial cost of water, ignoring the guidelines and requirements of WFD as regards the environmental and resource costs. Furthermore, the financial cost derives solely from the operating cost of TOEV, while depreciation costs are also ignored. As a result, irrigation water charges do not follow the crop water needs and are determined primarily by the irrigation method, the source of water (i.e. surface- or ground-water) and the hydrological balance of the area. This approach has resulted in irrational management of water resources, lack of incentives for more environmentally friendly farms and the creation of "economic rent", as some crops, which are in surplus water district lands, enjoy much lower irrigation water charges. The study, which lies in field of water resources economics, is structured as follows: Chapter 1 makes an introduction to the topic of the thesis. It discusses the importance of irrigation water, provides an overview of the water resources management history and presents the main aspects of the Water Framework Directive (WFD) and the harmonization of Greek legislation with the provisions of the WFD. Chapter 2 presents, in brief, the Greek water resources. A more extensive analysis is provided for the management of irrigation and the evolution of irrigation. Chapter 3 discusses the irrigation water pricing methods and practices applied in European Union. An analytic presentation of irrigation water pricing policies in Greece is included and a review of previous studies and the approved River Basin Management Plans is given. Chapter 4 presents the descriptive statistics of the survey results, the statistical tests of correlation and the binary logistic and linear regression models implemented to examine causal relations among critical variables. Finally, Chapter 5 summarizes the most important conclusions derived from the present survey.