Ανάπλαση της παλιάς αγοράς της Κόνιτσας: Η ανάκτηση μιας ιδιαίτερης φυσιογνωμίας

Abstract

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική αποτελεί μια αναντικατάστατη έκφραση πλούτου της πολιτιστικής κληρονομιάς και ανεκτίμητη μαρτυρία του παρελθόντος που καθορίζει τη φυσιογνωμία ενός τόπου. Οι συνεχείς άναρχες επεμβάσεις στα κτίρια αλλά και στον δημόσιο χώρο, η ανοικοδόμηση που δεν αποτελεί συνέχεια της τοπικής παράδοσης και η εγκατάλειψη έχουν οδηγήσει στη σταδιακή απώλεια της παραδοσιακής φυσιογνωμίας πολλών οικισμών των ορεινών περιοχών. Η πόλη της Κόνιτσας, αποτελώντας χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραπάνω εξέλιξης, μοιάζει να αγωνιά να διατηρήσει την παραδοσιακή της ταυτότητα που αλλοιώνεται διαρκώς από τα «φτιασίδια» του χρόνου. Στο κέντρο του οικισμού, η περιοχή της παλιάς αγοράς, άλλοτε άρρηκτα δεμένη με την τοπική ανάπτυξη, παρουσιάζει σήμερα μια εικόνα υποβάθμισης, αισθητικής και λειτουργικής, με τα παραδοσιακά κτίρια να ασφυκτιούν και να χάνονται μέσα στο σύγχρονο αστικό ιστό. Διερευνώντας και εντοπίζοντας τα στοιχεία που συνθέτουν την ιδιαίτερη τοπική φυσιογνωμία αλλά και τις σύγχρονες ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, προτείνονται επεμβάσεις αποκατάστασης, επανασχεδιασμού και ανάπλασης των όψεων των παραδοσιακών αλλά και των σύγχρονων κτιρίων, καθώς και αστικής ανάπλασης του χώρου, της πλατείας της παλιάς αγοράς και του πεζοδρόμου. Η πρόταση στοχεύει στην ανάκτηση και την ανάδειξη της παραδοσιακής φυσιογνωμίας της παλιάς αγοράς της Κόνιτσας, ενισχύοντας την ελκυστικότητα και την πολιτισμική αξία της πόλης για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της. Η μελέτη 15 χαρακτηριστικών κτιρίων αναδεικνύει το γεγονός ότι μπορούμε μέσω μικρών ή σε λιγότερες περιπτώσεις μεγαλύτερων επεμβάσεων, να αποκαταστήσουμε την αρχική μορφή και αισθητική αξία των παραδοσιακών κτιρίων, ώστε να υποδεχτούν νέες χρήσεις, όπως αυτές εκφράζονται από τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Παράλληλα, σημειακές ή πιο εκτεταμένες επεμβάσεις σε μεταγενέστερα κτίρια μπορούν να συμβάλλουν στην ομαλή ένταξή τους στον υφιστάμενο οικιστικό ιστό. Αντίστοιχα ο δημόσιος χώρος, με μικρής κλίμακας επεμβάσεις στην πλατεία και στον πεζόδρομο, μπορεί να αναβαθμιστεί και σε συνδυασμό με την ανάπλαση των όψεων των κτιρίων μπορεί να γίνει πιο ελκυστικός για τους κατοίκους και τους επισκέπτες. Από τη μελέτη κόστους των προτεινόμενων επεμβάσεων προκύπτει πως παρά το γεγονός πως το οικονομικό κόστος προτάσσεται ως ο κύριος ανασταλτικός παράγοντας συντήρησης και αποκατάστασης των παραδοσιακών κτιρίων αλλά και επεμβάσεων στον δημόσιο χώρο, η άποψη αυτή θα πρέπει να αναθεωρηθεί. Μια απλή τακτοποίηση του χώρου, με σχετικά μικρό κόστος, μπορεί να αποφέρει πολλαπλά οφέλη στην ποιότητα ζωής των κατοίκων και να αναβαθμίσει την περιοχή, στα μάτια των επισκεπτών της, διατηρώντας και αναδεικνύοντας ένα αναπόσπαστο τμήμα της ιδιαίτερης ταυτότητας της περιοχής.

Vernacular architecture constitutes an irreplaceable cultural heritage and a valuable testimony of the past that identifies the character of a place. The continuous unregulated interventions on the buildings and the public space, the architectural construction that does not follow local vernacular characteristics and the abandonment of the buildings have led to the gradual loss of the traditional character of many mountainous areas. The town of Konitsa is a characteristic example of the above changes, as it seems to be trying to maintain its traditional identity, which is constantly distorted by the "decoration" of time. In the center of the town, the site of the old market, which used to be a vivid part of life and development of the town is currently characterised by an aesthetic and functional degradation, as local traditional buildings seem to suffocate and perish among the contemporary urban environment. Exploring and identifying the elements which constitute the local traditional character as well as the modern needs of the local community, in this study, several proposals are presented concerning the renovation of the public space, the redesign of the facades of vernacular and contemporary buildings as well as the restoration and reuse of abandoned buildings. The aim of this study is to recover and highlight the traditional character of the old market, which has been lost, in order to enhance the attractiveness and the cultural value of the town for its habitants and its visitors. The study of 15 typical buildings highlights the facts that we are able, through small, or in fewer cases, more drastic interventions, to restore the original form and aesthetic value of traditional buildings in order for them to serve better the needs of the local community. At the same time, similar interventions on contemporary buildings, in a smaller or a larger scale, can contribute to their appropriate integration into the existing urban environment. Additionally, the public space, through small-scale interventions in the square and the pedestrian street can be upgraded and, in conjunction with the renovation of the facades of the buildings, can be made more attractive for local habitants and visitors. The financial study of the proposals proves that, despite the fact that the economic cost is supposed to be the main suspending factor which usually prevents interventions on traditional buildings and public space, this point of view should be reconsidered. A low cost and simple arrangement of space can bring multiple benefits to the quality of life and upgrade the area, maintaining thus and highlighting the unique identity of the region.