Ολοκληρωμένη Προσέγγιση για την ανάδειξη και αναδιάρθρωση του ορεινού χώρου. Μελέτη περίπτωσης: ο ορεινός χώρος του Ζαγορίου

Abstract

Στη παρούσα Διπλωματική Εργασία θα διερευνηθούν, θα εντοπιστούν και θα αναλυθούν τα διαφαινόμενα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά, οι ιδιαιτερότητες, οι δυνατότητες, οι ανάγκες και οι περιορισμοί του ορεινού χώρου του Ζαγορίου (Δήμοι Ανατολικού Ζαγορίου, Κεντρικού Ζαγορίου, Τύμφης, Κοινότητες Βοβούσης, Παπίγκου - Καλλικράτειος Ενιαίος Δήμος Ζαγορίου). Με τον τρόπο αυτό θα γίνει εφικτή η προσέγγιση της αναπτυξιακής πορείας του ορεινού χώρου του Ζαγορίου μέχρι σήμερα, με έμφαση στην ιδιαιτερότητα του τόπου και με εστίαση στις ευάλωτες περιοχές του. Ταυτόχρονα θα αξιολογηθούν οι μέχρι σήμερα εφαρμοσθείσες –και οι προγραμματισμένες προς υλοποίηση– πρακτικές περιβαλλοντικής προστασίας, προώθησης και ανάπτυξης της περιοχής. Τα βασικά ερωτήματα που θα εξετασθούν στο πλαίσιο της παρούσας Διπλωματικής Εργασίας αφορούν, αφ΄ ενός στις επιπτώσεις που έχει επιφέρει μέχρι σήμερα η διαχρονική εξέλιξη του ‘’μοντέλου ανάπτυξης’’ που έχει υιοθετηθεί, αφ΄ ετέρου δε στις δυνατότητες ανάπτυξης που διαθέτει ο τόπος. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα διενεργηθεί ποιοτική και ποσοτική αποτύπωση των συνιστωσών της εξέλιξης, η οποία περιλαμβάνει έρευνα πεδίου προσανατολισμένη σε κατάλληλους θεματικούς άξονες. Αποτέλεσμα θα είναι ο εντοπισμός των δυνατοτήτων εκείνων που πρέπει να ενισχυθούν, των προδιαγραφών που πρέπει να διαμορφωθούν και των πιέσεων που πρέπει να περιοριστούν, με κύριο στόχο τη διαμόρφωση στρατηγικών κατευθύνσεων πολιτικής για την ολοκληρωμένη ανάπτυξη της περιοχής μελέτης. Η έρευνα θα εμβαθύνει στις δομές και σχέσεις που συγκροτούν την περιοχή, αναδεικνύοντας την τοπική, γεωγραφική, φυσική, κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και λειτουργική ποικιλία, όπως αυτή εξελίσσεται διαχρονικά. Με την εξειδίκευση στην τοπική κλίμακα μέσω της αναλυτικής έρευνας πεδίου, που θα εμπλουτίσει και θα εξειδικεύσει την ανάλυση, επιτυγχάνεται μια ολοκληρωμένη χάραξη στρατηγικής πολιτικής. Θα αναλυθεί η γεωγραφική θέση και τα χωρικά χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης, τα φυσικά στοιχεία που την χαρακτηρίζουν, η χλωρίδα, η βλάστηση, η πανίδα, η γεωλογία, το κλίμα και οι προστατευόμενες περιοχές. Θα εξεταστούν το ανθρώπινο δυναμικό, το οικιστικό απόθεμα, ο αγροτικός τομέας, ο τουριστικός τομέας, το πολιτιστικό απόθεμα και οι υποδομές που διαθέτει η περιοχή ώστε να αποδοθεί μια ολοκληρωμένη εικόνα της χωρο-κοινωνικής συγκρότησης της περιοχής μελέτης. Η διερεύνηση αυτή του φυσικού αλλά και του δομημένου περιβάλλοντος θα αναδείξουν τους παραγωγικούς τομείς ‘’κλειδί’’ για την περιοχή, τις τεχνικές και αναπτυξιακές υποδομές της ώστε σε επόμενο στάδιο να αναδειχθούν τα προβλήματα αλλά και οι προοπτικές ήπιας ανάπτυξης, με ταυτόχρονη προστασία του ευρύτερου οικοσυστήματος. Κατόπιν, θα πραγματοποιηθεί μια διερεύνηση πλεονεκτημάτων - προοπτικών - προβλημάτων της περιοχής μελέτης. Στη συνέχεια, θα διερευνηθούν τα προγράμματα ή/και μελέτες που αφορούν στην ευρύτερη περιοχή και επηρεάζουν τον σχεδιασμό της αναπτυξιακής της πορείας, λαμβάνοντας υπόψη τον προγραμματισμό και τις δραστηριότητες άλλων εμπλεκόμενων φορέων π.χ. Τοπική αυτοδιοίκηση, Νομαρχία, Περιφέρεια, Αναπτυξιακές εταιρείες κ.λπ. Τέλος, θα γίνει μια καταγραφή των στάσεων - απόψεων τοπικών φορέων και επαγγελματιών της περιοχής του Ζαγορίου. Επιμέρους θέματα που θα εξεταστούν είναι: η διαδικασία σχεδιασμού της αναπτυξιακής πολιτικής προκειμένου να διασφαλισθεί αφενός η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στη διαμόρφωσή της και αφετέρου η υιοθέτηση των προτεινόμενων δράσεων από αυτήν. Επιπλέον, ιδιαίτερη σημασία έχει η διερεύνηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που επιλέχθηκαν για την αξιοποίηση και γενικότερα των αναπτυξιακών επιλογών που η μέχρι σήμερα εμπειρία υποδεικνύει προς αποφυγή. Η εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο ευρύτερο οικοσύστημα από τις δυνατότητες αξιοποίησης θα συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη αλλά και οικολογική και περιβαλλοντική ισορροπία. Στην εργασία θα υποστηριχθεί ότι δεν θα πρέπει να κυριαρχεί η προσέγγιση της απόλυτης προστασίας φυσικών περιοχών καθώς με αυτήν συνήθως αποκλείονται όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες και έτσι οδηγούμαστε σε ένα ιδιότυπο αποκλεισμό των ορεινών χώρων. Ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί σε ζητήματα διαχείρισης του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος αλλά και σε ζητήματα χωροθέτησης δραστηριοτήτων και διαχείρισης φυσικών πόρων από τους αρμόδιους φορείς. Θεωρείται πρωταρχικό ότι πρέπει να λαμβάνεται πάντοτε υπόψη, τόσο η δυναμική της αλλαγής, όσο και η ιδιαιτερότητα σε τοπική κλίμακα. Επιδιώκεται η δημιουργία των κατάλληλων χωρο-κοινωνικών και οικονομικών προϋποθέσεων θέτοντας κριτήρια οικολογικά, κοινωνικά, οικονομικά, προωθώντας την ενσωμάτωση του ντόπιου πληθυσμού είτε στις εν δυνάμει δραστηριότητες είτε μέσω εκπαίδευσης, κατάρτισης και πληροφόρησης. Ο ενιαίος χαρακτήρας αντιμετώπισης του φυσικού και κοινωνικού σχηματισμού θα προσδώσει σημασία σε όλα τα σημεία αυτού με ταυτόχρονη πρόληψη της αλλοίωσης του τοπίου. Βασικοί άξονες του σχεδιασμού είναι οι ήπιες χρήσεις και διαμορφώσεις καθώς και η ευαισθητοποίηση του κοινού και των κατοίκων μέσω του τύπου και των διαφόρων τοπικών φορέων και συλλογικοτήτων. Επομένως, οι στόχοι, οι κατευθύνσεις και οι δράσεις της ήπιας ανάπτυξης της περιοχής μελέτης θα προσβλέπουν στην ανάδειξη και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, στην αξιοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην ανάπτυξη συμβατών με την περιοχή οικονομικών δραστηριοτήτων που δε θα υποβαθμίζουν τους φυσικούς πόρους και θα διασφαλίζουν την ομαλή διαβίωση των κατοίκων αλλά και συμβίωσης με τους επισκέπτες, ενθαρρύνοντας την τοπική οικονομία και την πολιτιστική παράδοση.

In this thesis will be explored, detected and analyzed the emerging developmental characteristics, implications, opportunities, needs and constraints of the mountainous area of Zagori (Municipalities of Eastern Zagori, Central Zagori, Tymfi, Communities of Vovousa, Papigo - Kallikrateios United Municipality of Zagori). In this way it will be possible to approach the developmental path of the mountain area of Zagori until today, with emphasis on the particularity of place and focusing on his vulnerable areas. At the same time will be evaluated the up today applied –and planned for implementation– practices of environmental protection, promotion and development of the region. The main questions to be examined in this thesis relate, on the one hand to the impacts that the timeless evolution of the ''growth model'', that has been adopted, has made so far, on the other hand to the growth potential that is available in this place. To achieve this objective will be carried out qualitative and quantitative mapping of the components of evolution, which includes field research directed at appropriate themes. The result will be to identify those capabilities that should be strengthened, the standards that should be developed and the pressures that should be reduced, with main purpose the formulation of strategic policy directions for the integrated development of the study area. The research will deepen to the structures and relationships that make up the region, highlighting the local, geographical, physical, social, economic, cultural and functional diversity, as it evolves over time. By specializing in locally through the analytical field research, that will enrich and refine the analysis, reached an integrated making of strategic policy. We analyze the location and spatial characteristics of the study area, the natural elements that characterize her, the flora, vegetation, fauna, geology, climate and protected areas. We examine the manpower, the housing stock, the agricultural sector, the tourism sector, the cultural stock and the substructures that are available to the area in order to be given a complete picture of the spatio-social setting of the study area. This study of the natural and built environment will highlight the ''key'' productive sectors for the region, technical and developmental infrastructures in order to in the next step highlighting the problems and prospects of mild growth, while protecting the broader ecosystem. Then, there will be an exploration of the advantages - perspectives - problems in the study area. Continuously, we explore the programs and/or studies concerning the broader region and influence the design of future prospects, taking into account scheduling and activities of other stakeholders par example Local Government, Prefecture, Region, Development Agencies etc. Finally, we made a recording of attitudes - views of local stakeholders and professionals in the region of Zagori. Additional topics to be examined are: the process of planning the developmental policy to ensure both the involvement of local communities in her shaping and secondly the adoption of proposed actions by it. Moreover, it is crucial to investigate the business selected for use and general the developmental options that the experience up to date suggests to be avoided. The estimate of environmental impacts in the broader ecosystem of the potential use will contribute to economic growth but also to ecological and environmental balance. In this paper will be argued that it should not dominate the approach of absolute protection of natural areas as with that are usually excluded all human activities and this leads to a peculiar block of mountainous areas. Particular attention will be given to issues of management of natural and human environment and issues of location of activities and management of natural resources by responsible agencies. Considered primary that it must always be taken into account both the dynamics of change, and the specificity at local level. It is pursued the creation of the appropriate spatio-social and economic conditions by setting criteria ecological, social, economical, promoting the integration of the local population either in the potential activities, or through education, training and information. The united character facing the physical and social formation will give importance to all its points while preventing the deterioration of the landscape. Basic axis of the design are the mild uses and configurations as well as the awareness of public and residents through the media and various local organizations and collectives. Therefore, the objectives, orientations and actions of mild growth of study area will aim to the promotion and protection of the natural environment, to the utilization of cultural heritage, to the development of compatible with the area economical activities which will not degrade the natural resources and will ensure the normal life of residents as well as the cohabitation with his guests, encouraging the local economy and cultural tradition.