Οικονομική δομή και οικονομικές σχέσεις στη Σοβιετική Ένωση και στη Ρωσία 1965-2000: Συγκριτική προσέγγιση

Abstract

Στη συγκεκριμένη μελέτη πραγματοποιείται μία προσπάθεια να κατανοηθεί η πορεία της σοβιετικής και της ρωσικής οικονομίας από το 1965 έως το 2000. Γίνεται σαφές ότι σ’ αυτή την έρευνα πραγματοποιείται η μελέτη της πορείας της σοβιετικής οικονομίας σε σχέση με τον αρχικό στόχο που ήταν ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, αλλά και σε σχέση με την πραγματικότητα της σοβιετικής κοινωνίας ή σε σχέση με τα όρια που έθετε η εσωτερική πραγματικότητα ή η διεθνής πραγματικότητα. Ο βασικός στόχος αυτής της προσπάθειας είναι να γίνει αντιληπτή η πορεία της σοβιετικής οικονομίας και κοινωνίας μετά το 1917 και ο βαθμός ωριμότητας της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. Παράλληλα παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον να διαπιστωθεί το είδος της κοινωνίας που διαμορφώθηκε, επιβλήθηκε και αναπτύχθηκε σε όλο αυτό το διάστημα μέχρι και την κατάρρευση του συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος. Εισαγωγικά επιχειρείται να κατανοηθεί η έκταση της εθνικοποίησης ή της κρατικοποίησης στο σύνολο της οικονομίας και επομένως, και στη βιομηχανία και στο εμπόριο. Παράλληλα θα επιχειρηθεί να καταγραφούν οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν και γιατί ήταν αναγκαίες στο πρώτο χρονικό διάστημα μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και των επιθέσεων της ισχυρής ανεπτυγμένης Δύσης και συνολικά στη δεκαετία του ’20. Παράλληλα θα επιχειρηθεί να γίνει κατανοητή η εφαρμογή της Νέας Οικονομικής Πολιτικής (ΝΕΠ) και τα αποτελέσματά της και ακόμη σε ποιο βαθμό στις εξελίξεις αυτές εισάγεται η αναγκαιότητα της σύνδεσης της πόλης με την ύπαιθρο και της βιομηχανίας με την αγροτική οικονομία. Στη μελέτη αυτή αναδεικνύεται το πλαίσιο της μεθόδου και της οικονομικής δράσης που οδήγησε τη Σοβιετική Ένωση να μετατραπεί από μία αγροτική σε μία βιομηχανική χώρα. Έτσι πραγματοποιείται μία προσπάθεια να αναλυθεί σε ποιες αδυναμίες οδηγήθηκε η οικοδόμηση της σοβιετικής οικονομίας και ποιες ανάγκες την οδήγησαν ώστε να υπάρχουν διαδοχικές προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις οι οποίες αποδείχθηκαν ανεπιτυχείς. Παράλληλα ερευνώνται τα όρια της εκτατικής και εντατικής ανάπτυξης της οικονομίας και παράλληλα ποια είναι τα χαρακτηριστικά της σοβιετικής οικονομίας και κοινωνίας από τη δεκαετία του ’70 και μετά. Επομένως, επιχειρείται να κατανοηθεί η πορεία της Περεστρόικα και της Γκλάσνοστ στη δεκαετία του ’80 επί Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Παράλληλα αναλύονται τα αίτια της μη επιστροφής της σοβιετικής κοινωνίας στους αρχικούς στόχους και στο αναπόφευκτο της κατάρρευσης της σοβιετικής οικονομίας το 1991, με καθυστέρηση δύο ετών σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης οι οποίες βασίστηκαν σε ένα παρόμοιο μοντέλο ανάπτυξης τους. Τέλος, επιχειρείται να κατανοηθεί η πορεία της ρωσικής οικονομίας μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Η διάλυση της σοβιετικής οικονομίας ξεκινά με το αποτυχημένο πραξικόπημα του Αυγούστου του 1991. Διαπιστώνεται μία ύφεση της πραγματικής οικονομίας στη Ρωσία, ένα αναμενόμενο οικονομικό και χρηματιστικό χάος, που οδηγεί στην αποσύνθεση του κράτους και της οικονομίας. Υπ’ αυτήν την έννοια παρατηρούμε τις βαθιές ρίζες του προηγούμενου συστήματος που εμπόδιζαν τη διαδικασία μετασχηματισμού της και τη δημιουργία ανάλογων δομών στη νέα οικονομία που αναδυόταν. Ταυτόχρονα επιχειρούμε και μία σε βάθος διερεύνηση για το είδος του καπιταλισμού που αναδύεται στη Ρωσία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.