Οι οικονομικές επιπτώσεις των επενδύσεων σε υποδομές μεταφορών στην Ελλάδα (1977-2015)

Abstract

Στόχος της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διερεύνηση των μακροχρόνιων και βραχυχρόνιων οικονομικών επιπτώσεων των επενδύσεων σε υποδομές μεταφορών στην Ελλάδα, την περίοδο 1977-2015. Η ανάλυση εκτείνεται σε μακροοικονομικό και μικροοικονομικό επίπεδο, και αφορά σε αμφότερες τις φάσεις λειτουργίας και κατασκευής των υποδομών. Αναλυτικότερα, σε μακροοικονομικό επίπεδο, αξιοποιώντας τις τεχνικές αυτοποαλίνδρομων διανυσμάτων, διερευνάται η μακροχρόνια σχέσης αιτιότητας μεταξύ των επενδύσεων σε έργα μεταφορών (οδών, λιμένων και αεροδρομίων) και των μεγεθών του ΑΕΠ, της απασχόλησης και του αποθέματος κεφαλαίου του ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, με εφαρμογή του χωρικού υποδείγματος του Durbin εξετάζεται το μέγεθος και το πρόσημο της χωρικής διάχυσης της επίδρασης του αποθέματος κεφαλαίου μεταφορών στο περιφερειακό προϊόν. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, προτείνεται ένας δείκτης ex post αξιολόγησης των έργων μεταφορών, ο οποίος περιλαμβάνει το σύνολο των προκαλούμενων από τη λειτουργία τους οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων, με τον προτεινόμενο δείκτη να εφαρμόζεται στις περιπτώσεις μελέτης του αυτοκινητόδρομου της Αττικής Οδού και της γέφυρας Ρίου-Αντίρριου. Τέλος, με εφαρμογή του αναλυτικού πλαισίου της ανάλυσης εισροών-εκροών, εκτιμώνται τα βραχυχρόνια αποτελέσματα (άμεσα και έμμεσα) στο εθνικό προϊόν και την εργασία – και οι αντίστοιχοι πολλαπλασιαστές – από την προκαλούμενη αύξηση της κλαδικής ζήτησης σε προϊόντα και υπηρεσίες, συνέπεια της κατασκευής των έργων μεταφορών και, συγκεκριμένα, του αυτοκινητόδρομου της Ολυμπίας Οδού. Όσον αφορά τα εμπειρικά αποτελέσματα της έρευνας, επιβεβαιώνεται, καταρχάς, η μακροχρόνια θετική επίδραση των επενδύσεων σε έργα μεταφορών, τόσο στο εγχώριο προϊόν, όσο και στον σχηματισμό αποθέματος ιδιωτικού κεφαλαίου. Επιπλέον, υποδεικνύεται ότι, τουλάχιστον για την ελληνική οικονομία, η αντίστροφη σχέση αιτιότητας δεν υφίσταται. Εξάλλου, η άμεση επίδραση του καθαρού αποθέματος κεφαλαίου μεταφορών στο περιφερειακό προϊόν είναι θετική, ωστόσο μικρή. Αντιθέτως, η συνολική του επίδραση (άμεση και έμμεση) είναι υψηλή, τόσο ως προς το μέγεθος, όσο και ως προς τη στατιστική της σημαντικότητα. Σε μικροοικονομικό επίπεδο, σημαντικός παράγοντας στην αξιολόγηση αμφότερων των εξεταζόμενων έργων, αποτελούν τα άμεσα μεταφορικά τους οφέλη (άμεσα οφέλη προς τους χρήστες, αύξηση της προσβασιμότητας, κτλ). Αντιθέτως, περιορισμένη είναι η συνεισφορά των κριτηρίων που εκφράζουν τα άμεσα οικονομικά τους οφέλη (απασχόληση, ενδιάμεση ζήτηση και δημόσια έσοδα), καθώς και την επίπτωσή τους στην αξία γης και στην αγορά ακινήτων. Τέλος, όσον αφορά τα βραχυχρόνια πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα στο προϊόν και την απασχόληση, της δαπάνης για την κατασκευή ενός έργου οδοποιίας, η ανάλυση εισροών-εκροών στην περίπτωση του αυτοκινητόδρομου της Ολυμπίας Οδού έδειξε ότι οι πολλαπλασιαστές προϊόντος και εργασίας είναι ίσοι με 1,71 και 1,83, αντίστοιχα, επίδραση η οποία εκδηλώνεται πρωτίστως στους κλάδους της μεταποίησης και των κατασκευών.