Η δημογραφική ταυτότητα των ορεινών περιοχών της Ελλάδας

Abstract

Η Ελλάδα είναι μια χώρα ορεινή γεωγραφικά και πεδινή πληθυσμιακά. Τα βουνά καλύπτουν το 70,7% περίπου της έκτασής της και σε αυτά κατοικεί το 28,14% του συνολικού πληθυσμού της. Ο πληθυσμός δεν είναι ίσα κατανεμημένος στον ορεινό χώρο γιατί σε αυτόν επέδρασαν διάφορα φαινόμενα, με διαφορετική ένταση. Από το 1940 έως το 2001, που είναι η περίοδος αναφοράς της παρούσας εργασίας, ο πληθυσμός των ορεινών περιοχών διαμορφώθηκε και εξελίχθηκε μέσα από ένα σύνολο διαδοχικών οικονομικών, κοινωνικών και πολιτικών γεγονότων, με θετικές και αρνητικές επιπτώσεις σε αυτόν. Σκοπός της εργασίας είναι η καταγραφή, η αιτιολόγηση και η ανάλυση των μεταβολών και των τάσεων του ανθρώπινου δυναμικού των ορεινών περιοχών της Ελλάδας, από το 1940 έως το 2001, καθώς και των φαινομένων που το αφορούν και συμβάλλουν στη διαμόρφωση και στην εξέλιξη του μεγέθους και της σύνθεσής του. Ειδικότερα, εξετάζονται η κατάσταση του πληθυσμού, η κίνηση του πληθυσμού, τα φαινόμενα που συνδέονται με τη διαχωρική κινητικότητα, και οι σχέσεις αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης που διαμορφώνονται μεταξύ των κινήσεων και των δομών του πληθυσμού. Για να επιτευχθεί αυτό, το χρονικό διάστημα από το 1940 έως το 2001 χωρίζεται σε περιόδους με βάση σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Στις περιόδους αυτές εξετάζεται η κατάσταση του πληθυσμού, οι μεταβολές του, τα φαινόμενα που συνέβαλαν σε αυτές, η κατανομή και η σύνθεσή του κατά φύλο και ηλικία. Χρησιμοποιούνται πυραμίδες ηλικιών και πληθυσμιακοί δείκτες, ώστε να προσδιοριστούν οι μελλοντικές τάσεις του πληθυσμού. Παρουσιάζονται κάποιες ειδικές περιπτώσεις οικισμών, οι οποίοι εμφάνισαν ιδιαιτερότητες στην εξέλιξη του πληθυσμού τους, στη διάρκεια των εξήντα χρόνων, που εξετάζονται. Αναφορά γίνεται και στη διοικητική μεταρρύθμιση «Πρόγραμμα Καλλικράτης», η οποία επιφέρει σημαντικές αλλαγές στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας. Τα τελικά συμπεράσματα δείχνουν ότι στην εξέλιξη των ελληνικών ορεινών περιοχών κρίσιμες υπήρξαν δυο δεκαετίες: α) 1940-1951 και β) 1961-1971. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Εμφύλιος και η μετανάστευση αποδεκατίζουν τον πληθυσμό των ορεινών περιοχών, με τη μετανάστευση να αποδεικνύεται καθοριστική για τη μελλοντική τους εξέλιξη. Τα τελευταία χρόνια, αρκετές ορεινές περιοχές εμφανίζουν τάσεις πληθυσμιακής ανάκαμψης και πολλές δε δείχνουν τάση για αντιστροφή της γήρανσης. Η νέα διοικητική μεταρρύθμιση, προκαλεί μια νέα κατάσταση στους ορεινούς δήμους, η οποία ελλοχεύει σοβαρούς αλλά όχι ακόμη, ορατούς κινδύνους.

Greece is a mountainous country. The 70,7 percent of its area covered by mountains and the 28,14 percent of its population lives in mountainοus areas. People are not equally distributed over the mountainous area, because they were influenced by various phenomena with different tension each of them. From 1940 to 2001, which is the reference period of this study, the population of the mountainous areas developed and evolved through a series of successive economic, social and political events, inducing both positive and negative effects? The purpose of the study is to evaluate, justify and analyze the changes and the trends of the human resources at the mountainous areas of Greece from 1940 to 2001, as well as to examine the phenomena that are related and have contributed to the formation and evolution of their size and composition. There are examined the condition, the structure and the movements of the population, the phenomena that are related with the movement and the relations of interdependence and interaction which are formed due to the movement and the population’s structure. The aim is to highlight the events that led to the current situation of the population as well as the presentation of future trends. In order to achieve this, the study period is determined under significant historical events. The different time periods that are determined, examine the state of the population, the size and its evolution, the sex and the age structure. Age structure and population indicators are used to identify the future trends of the population. Special cases are examined, because they appear specific trends, during the sixty years of their population evolution. Also, the ongoing administrative reform (“Kallikrates” Plan) is referred, because it causes significant changes in the Greek mountainous areas. The final conclusions indicate that there are two significant periods, which influence population’s evolution in mountainous areas. These are: the period from 1940 to 1951 and the period from 1961 to 1971. The Second World War, the Civil War and migration decimate the population of mountain areas. Migration plays an important role in population’s evolution. In recent years, some mountainous areas appear trends of population recovery and some other trends in population ageing. The administrative reform “Kallikratis” sets the mountainous areas to a new situation, which conceals serious, but not visible yet, risks.