Εφαρμογή γεωφυσικών μεθόδων για τον εντοπισμό στρωματογραφίας και πεπερασμένων δομών σε περιοχή της Νήσου Μήλου.

Abstract

Η παρούσα διπλωματική αναφέρεται στον εντοπισμό στρωματογραφίας και πεπερασμένων δομών στην Περιοχή Κουφή της Νήσου Μήλου μέσω γεωφυσικών μεθόδων. Οι δύο μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την μελέτη ήταν, η μέθοδος της ηλεκτρικής ειδικής αντίστασης (γεωηλεκτρική τομογραφία) και η ηλεκτρομαγνητική μέθοδος μέτρησης της ηλεκτρικής αγωγιμότητας και μαγνητικής επιδεκτικότητας. Στα δύο πρώτα κεφάλαια της εργασίας αναφέρεται μία σύντομη ιστορία της αρχαιολογικής γεωφυσικής και οι θεμελιώδεις έννοιες της αρχαιολογικής γεωφυσικής. Αναπτύσσονται οι βασικές έννοιες κάθε μεθόδου, γίνεται αναφορά στα όργανα και τη διαδικασία λήψης των μετρήσεων αλλά και τις μεθόδους ερμηνείας αυτών. Στο τρίτο κεφάλαιο παραθέτονται έρευνες που έχουν γίνει με χρήση του οργάνου ΕΜ-31 για την λήψη ηλεκτρομαγνητικών μετρήσεων προς ανεύρεση αρχαιοτήτων. Στο Μπαχρέιν στον Αραβικό κόλπο εντοπίσθηκαν πέτρινοι τάφοι της Χάλκινης Περιόδου, που ήταν κάτω από τεράστια αναχώματα στην πόλη της Χαμάντ. Στο νησί Failaka του Κουβέιτ αξιοποιήθηκε το ΕΜ-31 σε μια προσπάθεια να εντοπισθούν ανθρώπινα νεκροταφεία, που σχετίζονται με την πρώιμη εποχή του Χαλκού, του Κασσίτερου και των Ελληνιστικών οικισμών στο νοτιοδυτικό τμήμα του νησιού. Στο τέταρτο και εκτενέστερο κεφάλαιο της εργασίας γίνεται παρουσίαση της γεωφυσικής έρευνας. Αρχικά παραθέτονται στοιχεία για την περιοχή Κουφή της Μήλου και την δραστηριότητα της Εταιρείας S&B στο βορειοανατολικό κομμάτι του νησιού. Στις παρυφές του ορυχείου της εταιρείας μέσω της αρχαιολογικής ανασκαφής εντοπίστηκε κατ’ αρχήν υπόγειος χώρος με πετρόκτιστη είσοδο με σκαλιά και πλησίον κοντά στην επιφάνεια αρχαία τοιχία με θραύσματα αγγείων. Στη συνέχεια παρουσιάζονται η γεωλογία του νησιού και της περιοχής έρευνας. Στις επόμενες ενότητες του κεφαλαίου περιγράφονται οι διαδικασίες υπαίθρου εφαρμογής των γεωφυσικών μεθόδων και αναφέρονται τα χαρακτηριστικά των οργάνων που χρησιμοποιήθηκαν καθώς και η επεξεργασία- ερμηνεία των μετρήσεων. Από τα δεδομένα των ηλεκτρομαγνητικών μετρήσεων δημιουργούνται χάρτες φαινόμενης αγωγιμότητας, από τους οποίους, εξάγονται τα πρώτα συμπεράσματα για την ύπαρξη και θέση αρχαιολογικών δομών (τοιχίων) σε περιοχές «γραμμικών» μορφών ισοκαμπυλών χαμηλής αγωγιμότητας. Ακολουθούν στην επόμενη αμέσως ενότητα τα αποτελέσματα της γεωηλεκτρικής τομογραφίας όπου εντοπίζονται επίσης οι θέσεις και το βάθος των πεπερασμένων (πιθανά αρχαιολογικών) δομών υψηλότερης ειδικής αντίστασης σε σχέση με αυτή του περιβάλλοντος χώρου . Στο τελευταίο κεφάλαιο αναφέρονται τα τελικά συμπεράσματα για τον προσδιορισμό των θέσεων των αρχαιολογικών δομών. Τέλος εκτιμάται η αποτελεσματικότητα των γεωφυσικών μεθόδων για τον εντοπισμό ενταφιασμένων αρχαιοτήτων.

The aim of this thesis is to identify stratigraphy and finite structures of Koufi’s area on Milos island, by means of geophysical methods.The two methods used for this study, were geophysical electrical resistivity (Resistivity Tomography) and electromagnetic induction. The first two chapters refer to a brief history and the fundamental concepts of archaeological geophysics. Basic concepts for each method are analyzed, including the instruments that were used and the process-analyzing of geophysical measurements. In the third chapter surveys carried out with the EM-31 instrument are listed, used for measurements of archaeological investigations. Bronze-age stone tombs were found in the city of Hamad in Bahrein under enormous mounds of ground. EM-31 were utilized in an attempt to identify human graveyards related to the Early Bronze Age, Kassite Age and Hellenistic settlements on the southwestern part of the island Failaka in Kuwait. The fourth and most extensive chapter contains a presentation of the geophysical survey. Initially, data about Koufi area of Milos and the mining activity of S&B company at the northeastern part of the Island are presented. At the outskirts of the company’s mine, an underground space with a stone built entrance with a staircase, was found during the archaeological excavation and ,nearby ,ancient walls with pieces of antiquities. The geology of the island and the investigation area are also presented.Later on this chapter, the outdoor process of geophysical survey is described, as well as the instruments used, and the processing-analyzing of geophysical measurements. By the electromagnetic measurements data, apparent conductivity maps are created, from which primary indications for the existence and position of archaeological sites defined by ‘linear’ forms of low conductivity. The following part of this chapter includes the results of resistivity tomography in which the position and depth of finite structures (possibly archaeological),with higher geophysical electrical-resistivity than that of the surroundings are estimated. The last chapter includes the final results for the determination of the archaeological structures location. Finally,the effectiveness of geophysical methods in locating buried archaeological sites is estimated.