Περιβαλλοντική αστική βιωσιμότητα σε μεσαίας κλίμακας παράκτιες πόλεις. Προσέγγιση με περιβαλλοντικούς δείκτες

Abstract

Η παρούσα διατριβή στοχεύει στην αναζήτηση του βαθμού περιβαλλοντικής βιωσιμότητας στις αστικές περιοχές, όπου κύριες δραστηριότητες είναι η κατοικία, το εμπόριο και η αναψυχή. Ειδικότερα διερευνάται η βιωσιμότητα μιας περιοχής με χαρακτηριστικά όμοια με αυτά που παρουσιάζει μια μεσογειακή, παράκτια , μεσαίου μεγέθους πόλη. Διερευνήθηκε και επιτεύτυχε η ανάπτυξη ενός σύνθετου δείκτη, του Δείκτη Ποιότητα Περιβάλλοντος ΔΠΠ προκειμένου να προσδιοριστεί η αστική περιβαλλοντική βιωσιμότητα της υπό διερεύνηση περιοχής. Στο πρώτο κεφάλαιο επιδιώκεται η εννοιολογική προσέγγιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και της αστικής βιωσιμότητας προκειμένου να καθοριστούν οι απαιτήσεις και τα κριτήρια επιλογής των απλών στοιχείων – δεικτών του Δείκτη Ποιότητας Περιβάλλοντος (ΔΠΠ). Επιπλέον επιχειρείται η μεθοδολογική προσέγγιση της Περιβαλλοντικής Αστικής Βιωσιμότητας ενώ επιλέγονται οι Δείκτες και συγκεκριμένα οι σύνθετοι Δείκτες ως μεθοδολογικό εργαλείο αξιολόγησης της Περιβαλλοντικής και της Αστικής Βιωσιμότητας. Από τα διατιθέμενα σήμερα μεθοδολογικά εργαλεία αξιολόγησης της περιβαλλοντικής και αστικής βιωσιμότητας τα οποία είναι κυρίως σύνθετοι δείκτες, έγινε φανερή η έλλειψη και η ανάγκη της ανεύρεσης ενός νέου σύνθετου δείκτη. Ο νέος δείκτης πρέπει να βασίζεται σε συγκεκριμένη μεθοδολογία η οποία θα λαμβάνει υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης ενώ ταυτόχρονα να έχει μια καθαρά περιβαλλοντική προσέγγιση. Στη συνέχεια ορίζονται τα κριτήρια επιλογής αυτού του νέου σύνθετου δείκτη, του ΔΠΠ, και τέλος αναλύονται τα βήματα που πρέπει να ακολουθηθούν προκειμένου να δημιουργηθεί ένας σύνθετος δείκτης σαν το ΔΠΠ. Η επιλογή των κατάλληλων για την έρευνά μας μεταβλητών και υπομεταβλητών/δεικτών έγινε κάτω από τις παρατιθέμενες διερευνήσεις λαμβάνοντας υπόψη διαθέσιμες πηγές και πληροφορίες όπως: • Τη διεθνή Βιβλιογραφία η οποία εστιάζει στην ισχύουσα περιβαλλοντική νομοθεσία και στις αποδεκτές λίστες περιβαλλοντικών δεικτών • Τη διαθεσιμότητα δεδομένων που αξιολογούνται με βάση α) τις υπάρχουσες πηγές στοιχείων σε ανάλογα θέματα (δημόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες) και β) από τη συμπλήρωση των διατιθέμενων βάσεων δεδομένων με μετρητικές πληροφορίες. • Τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα μιας περιοχής που εμφανίζει τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά (μεσαίας κλίμακας, παράκτια πόλη με κύριες δραστηριότητες την κατοικία, το εμπόριο και την αναψυχή). Η ανάλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων της προς έρευνα περιοχής διενεργήθηκε με έμφαση και επίκεντρο τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που προκαλούνται από αυτά στις βασικές μεταβλητές του φυσικού περιβάλλοντος της πόλης. Οι μεταβλητές που έχουν επιλεγεί είναι οι Εδαφικοί Πόροι (Ανάγλυφο), οι Υδάτινοι Πόροι (πόσιμο νερό), οι Βλαστητικοί Πόροι (αστικό πράσινο- ελεύθεροι χώροι), η Ατμόσφαιρα και το Κλίμα. Από την ανάλυση αυτή προκύπτουν οι υπομεταβλητές-δείκτες που θα πρέπει να επιλεγούν ώστε να εκτιμώνται ποσοτικά και ποιοτικά οι επιπτώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στις συγκεκριμένες μεταβλητές. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η ανάπτυξη του Δείκτη Περιβαλλοντικής Βιωσιμότητας ΔΠΠ. Καθορίζεται το μεθοδολογικό πλαίσιο ανάπτυξης του ΔΠΠ, προσδιορίζονται οι μεταβλητές και οι υπομεταβλητές – δείκτες που συμμετέχουν στον υπολογισμό του ΔΠΠ και τα βάρη αυτών. Επίσης ορίζονται τα ανώτερα και τα κατώτερα όρια κάθε υπομεταβλητής – δείκτη, ομαλοποιούνται οι τιμές αυτών και προσδιορίζεται η μικρότερη και η μεγαλύτερη τιμή του ΔΠΠ η οποία αντιστοιχεί στη χειρότερη και στην καλύτερη κατάσταση των μεταβλητών που συμμετέχουν στο ΔΠΠ της ποιότητας του περιβάλλοντος Στο τρίτο κεφάλαιο υπολογίζεται ο δείκτης ΔΠΠ για το Δήμο Γλυφάδας του Νομού Αττικής της Ελλάδας και για την πόλη της Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια των ΗΠΑ. Επιλέχθηκαν αυτές οι δύο περιοχές, επειδή είναι παράκτιες μεσαίας κλίμακας πόλεις με οικιστική εμπορική και ήπια τουριστική δραστηριότητα ενώ παράλληλα εμφανίζουν πολλά κοινά φυσικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Εφαρμόστηκε επίσης η τεχνική της αράχνης , ώστε να δοθεί μια πιο αντικειμενική προσέγγιση στο βαθμό επιρροής κάθε μεταβλητής στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα των δύο περιοχών. Τα αποτελέσματα της τεχνικής της αράχνης είναι οπτικά και εύκολα συγκρίσιμα με αυτά που προέκυψαν από τον υπολογισμό του ΔΠΠ αντίστοιχα. Στο τέταρτο κεφάλαιο παρουσιάζονται και αναλύονται τα αποτελέσματα της εφαρμογής του ΔΠΠ στις πόλεις της Γλυφάδας και της Σάντα Μόνικα. Επίσης αναφέρονται συμπεράσματα από την εφαρμογή της μεθοδολογίας προσέγγισης της περιβαλλοντικής αστικής βιωσιμότητας με την ανάπτυξη του ΔΠΠ καθώς και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής. Επιπλέον αναφέρεται η συμβολή της τεχνικής της αράχνης στην πιο αντικειμενική προσέγγιση των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από το ΔΠΠ. Τέλος γίνονται προτάσεις για τη βελτίωση και τη μετέπειτα εξέλιξη της προτεινόμενης μεθοδολογίας.

This thesis aims to find the degree of environmental sustainability in urban areas where the main activities are housing, trade and recreation. In particular it investigates the sustainability of a region with characteristics that of a Mediterranean coastal, midsize city. Investigated and successfully developed a composite indicator, the Environmental Quality Index EQI so as to determine the urban environmental sustainability of the region under investigation. In the first chapter we approach conceptually the environmental sustainability and urban sustainability, in order to define the requirements and criteria of selection of the components/ indicators of the Environmental Quality Index (EQI). In addition an attempt is made for a methodological approach of the Urban Environmental Sustainability and composite Indicators are chosen as a methodological tool for assessing Environmental and Urban sustainability. From the methodological tools in use today, for assessing environmental and urban sustainability, which are particularly composite indicators, the lack and need of finding a new composite index became evident. The proposed new indicator should be based on a specific methodology that takes into account the special characteristics of the study area while at the same time has a purely environmental approach. Following this, we define the criteria for the selection of this new composite indicator, EQI, and finally we analyze the steps to be followed to create a composite index as the EQI. The choice of the variables and sub variables /indicators appropriate for our research were determined by the listed research, taking account of available sources and information such as: • The international literature which focuses on current environmental legislation and acceptable environmental indicators lists • The availability of data that are evaluated on the basis of (a) existing data sources in similar topics (public and private services) and (b) the supplementary available databases with measurable information. • The main environmental problems in an area that displays the specific characteristics (its Medium scale, coastal city with main activities, housing, trade and leisure). The analysis of environmental problems in the study area has emphasized and focused on the direct and indirect effects of these problems on the key variables of the natural environment of the city. The Selected variables are Land Resources (Relief), Water Resources (fresh water), Vegetation Resources (urban green / free spaces), the Atmosphere and Climate. The result of this analysis reveals subvariables which must be selected in order to assess quantitatively and qualitatively the impact of human activity on the specific variables. In the second chapter we present the development of environmental sustainability Index. We specify the methodological framework development of EQI, the variables and the subvariables / indicators that contribute to the calculation of EQI and their weights. We also define the the upper and lower limits of each indicator, and subvariable, we normalize these values and determine the lowest and highest value of EQI which corresponds to the worst and the best environmental quality. In the third chapter we calculate the EQI index for the municipality of Glyfada in Attica Prefecture, Greece as well as the city of Santa Monica, California, USA. Both these areas were selected because they are coastal towns, medium sized, with residential commercial and some tourism activity while they also display many common natural and socio-economic characteristics. The Spider Algorithm was applied, in order to give a more objective approach to the extend of the influence of each variable to the environmental sustainability of both study areas. The results of the Spider Algorithm are visually and easily compared with the ones derived from the EQI. In the fourth chapter we present and analyze the results of the application of EQI in the cities of Glyfada and Santa Monica. We also cite conclusions from applying the methodology approach to urban environmental sustainability through the development of EQI and the pros and cons thereof. In addition the contribution of the spider technique in a more objective approach of the results obtained by the EQI. Finally proposals are made to improve the subsequent development of the proposed methodology.