Καταγραφή, Αξιολόγηση και Προτάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της Περιβαλλοντικής Διάστασης των Πολιτικών Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης που εφαρμόζει το Ε.Μ.Π.

Abstract

Αν και η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη (Ε.Κ.Ε.) δεν αποτελεί καινούρια έννοια, η ανάγκη για εφαρμογή των πρακτικών της γίνεται όλο και πιο επίκαιρη. Επιπλέον, παρά τις αμέτρητες προσπάθειες που έχουν κατά καιρούς γίνει ώστε να δοθεί ένας σαφής και πλήρης ορισμός του περιεχομένου της αυτό δεν έχει ακόμα καταστεί δυνατό. Σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο οποίος και χρησιμοποιείται συνηθέστερα η Ε.Κ.Ε. αποτελεί την «έννοια σύμφωνα με την οποία οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και οικολογικές ανησυχίες στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και στις επαφές τους με άλλα ενδιαφερόμενα μέλη». Παρόλα αυτά σήμερα η Ε.Κ.Ε. μεταμορφώθηκε από ένα οξύμωρο σχήμα σε μια ιδέα παγκόσμια αποδεκτή από όλα τα συστατικά μέρη της κοινωνίας, από τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς έως και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους καταναλωτές. Ενώ αρχικά περιοριζόταν σε θέματα κοινωνικής προσφοράς τον οργανισμών με τη μορφή της φιλανθρωπίας, η Ε.Κ.Ε. σήμερα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, όπως ο εταιρικός έλεγχος, η επιχειρηματική ηθική, η αειφόρος ανάπτυξη του περιβάλλοντος και οι επενδύσεις στα πλαίσια του γενικότερου ενδιαφέροντος για το κοινωνικό σύνολο. Δυστυχώς όμως η ανυπαρξία ενός και μόνο ορισμού για την Ε.Κ.Ε. που να συμπεριλαμβάνει όλες τις πτυχές της προκαλεί κάποια σύγχυση όσον αφορά στην εφαρμογή των πολιτικών της και στον αποτελεσματικό έλεγχο της εξέλιξής της. Οι πρωτοβουλίες και πρακτικές για την προώθηση της Ε.Κ.Ε. αποτελούν πλέον αντικείμενο ενδιαφέροντος και για τα ιδρύματα ανώτερης εκπαίδευσης. Τα πανεπιστήμια δεν είναι μόνο χώροι εκπαίδευσης αλλά και προώθησης ιδεών, συμπεριλαμβανομένων και των πρακτικών της Ε.Κ.Ε.. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο συγκαταλέγεται σε αυτά, δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον στα θέματα της αειφόρου και βιώσιμης ανάπτυξης. Σε ένα πρώτο επίπεδο είναι τα Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης όπως το EU EMAS και το ISO 14001 που βοηθούν έναν οργανισμό να αποδείξει ότι διαθέτει περιβαλλοντική συνείδηση σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής των προϊόντων και υπηρεσιών του. Αυτά τα συστήματα, με το EMAS να απαιτεί περιβαλλοντική δήλωση και να έχει περισσότερες απαιτήσεις σε σχέση με το ISO 14001, επιτρέπουν σε κάθε τύπο οργανισμού να τύχει της αναγνώρισης από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο βελτιώνοντας τις περιβαλλοντικές του επιδόσεις σε διαρκή βάση. Πάντως το έτος 2010, μετά από πέντε χρόνια συνεχών διαβουλεύσεων μεταξύ πληθώρας ενδιαφερόμενων μερών προωθήθηκε ουσιαστικά το νέο διεθνές προαιρετικό πρότυπο για την κοινωνική ευθύνη, το ISO 26000. Η μέτρηση και αξιολόγηση της Ε.Κ.Ε. αποτελεί επίσης ένα σημαντικό θέμα το οποίο όμως βρίσκεται στις αρχές της αντιμετώπισής του. Αν και όπως ήδη αναφέρθηκε η έννοια της Ε.Κ.Ε. δεν είναι καινούρια δεν υπάρχει ακόμα διαθέσιμο ένα διεθνές πρότυπο αποτύπωσης και ποσοτικοποίησής της, όπως έχει ήδη γίνει για την αποτύπωση των οικονομικών λειτουργιών των επιχειρήσεων, δεδομένων και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που εμφανίζει το συγκεκριμένο αντικείμενο. Στο πλαίσιο αυτό η παρούσα εργασία επιχειρεί μια διαφορετική ποσοτικοποίηση της αξίας και βαρύτητας της Ε.Κ.Ε. με χρήση της μεθόδου της πολυκριτηριακής ανάλυσης. Εντούτοις, υπάρχουν αρκετοί δείκτες και διεθνή πρότυπα που λειτουργούν ως κατευθυντήρια πλαίσια για την αποτύπωση, καταγραφή και αναφορά των προγραμμάτων Ε.Κ.Ε. των ενδιαφερόμενων εταιρειών. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι: ο δείκτης Εταιρικής Υπευθυνότητας CRI (Corporate Responsibility Index), οι δείκτες GRI-G3 (Global Reporting Initiative), τα πρότυπα AA1000AS (AccountAbility Assurance Standard), AA1000SES (Stakeholder Engagement Standard) και AA1000APS (AccountAbility Principles Standard), το κοινωνικό βαρόμετρο A.S.B.I. (Awareness & Social Behavior Index), ο επενδυτικός δείκτης αειφορίας FTSE4Good Index και ο επενδυτικός δείκτης βιώσιμης ανάπτυξης Dow Jones Sustainability World Index. Με βάση τους προαναφερθέντες δείκτες και πρότυπα Ε.Κ.Ε. προτείνεται στη συνέχεια μια σειρά από αντιπροσωπευτικούς δείκτες για την καταγραφή και αξιολόγηση των πολιτικών κοινωνικής ευθύνης όπως αυτές εφαρμόζονται από το Ε.Μ.Π.. Αυτοί οι δείκτες αναφέρονται στην περιβαλλοντική διάσταση της Ιδρυματικής Κοινωνικής Ευθύνης (Ι.Κ.Ε.) και κυρίως: στην κατανάλωση ενέργειας (ηλεκτρικής και θερμικής), στην άμεση και έμμεση παραγωγή αέριων ρύπων (CO2, SO2, CO, NOx, HC, Σωματίδια), στην ανακύκλωση, στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση. Κατόπιν υπολογίζονται όσοι από τους παραπάνω δείκτες καθίσταται δυνατό βάσει των διαθέσιμων στοιχείων και εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα όσον αφορά στη χρονολογική εξέλιξή τους. Γενικά, αυτό που μπορεί να λεχθεί είναι η παρατηρούμενη αύξηση του ενδιαφέροντος και των ενεργών προσπαθειών στην κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης από την πλειοψηφία της πολυτεχνειακής κοινότητας. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, ο απώτερος σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η ποσοτική μέτρηση της περιβαλλοντικής διάστασης της κοινωνικής ευθύνης του Ε.Μ.Π. μέσω ενός καθολικού δείκτη. Η προσπάθεια αυτή υλοποιείται με τη χρήση της μεθόδου της πολυκριτηριακής ανάλυσης και πιο συγκεκριμένα της διαδικασίας της Αναλυτικής Ιεράρχησης (AHP) για τη λήψη αποφάσεων. Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στις κατά ζεύγη συγκρίσεις μεταξύ των κριτηρίων και των εναλλακτικών επιλογών μετατρέποντας τις προσωπικές εκτιμήσεις ειδικών σε βαρύτητες. Κάθε κριτήριο αναλύεται περαιτέρω σε άλλα κριτήρια και οι κατά ζεύγη συγκρίσεις επαναλαμβάνονται μέχρι αυτή η ανάλυση να μη μπορεί πλέον να συνεχιστεί. Οι προκύπτουσες βαρύτητες χρησιμοποιούνται για να κατατάξουν τις διάφορες εναλλακτικές επιλογές και τελικά να τις συνθέσουν ώστε να προκύψει ο καθολικός δείκτης Ι.Κ.Ε.. Για αυτό το λόγο η Ι.Κ.Ε. αναλύεται σε πέντε βασικούς άξονες (Περιβάλλον, Κοινωνία, Ανθρώπινο Δυναμικό, Συμμέτοχοι και Αγορά) και από αυτούς ο άξονας του Περιβάλλοντος σε άλλους πέντε: (Ενέργεια, Νερό, Ανακύκλωση, Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση και Συνθήκες Υγιεινής και Ασφάλειας). Τελικά, κάθε ένας από αυτούς τους άξονες υπολογίζεται μέσω της σταθμισμένης σύνθεσης των δεικτών που έχουν ήδη προταθεί. Είναι απολύτως σαφές ότι η μέθοδος AHP έχει τόσο πλεονεκτήματα όσο και μειονεκτήματα όπως και κάθε άλλη μέθοδος. Παρόλα αυτά η αξιοπιστία των προκυπτόντων αποτελεσμάτων θα μπορούσε να αυξηθεί μέσω οργανωμένης έρευνας που θα απευθυνόταν σε όλους τους εργαζόμενους και φοιτητές του ιδρύματος ώστε να αποτυπωθεί πιο ρεαλιστικά η σημασία και απήχηση του εκάστοτε δείκτη στο κοινωνικό σύνολο ή ακόμα και με τη χρήση τροποποιημένων δεικτών που θα λάμβαναν υπόψη τους και τους αντίστοιχους δείκτες άλλων πανεπιστημίων ώστε να γίνει εφικτή η συγκριτική αξιολόγηση των επιδόσεών τους.

Corporate social responsibility (CSR) is not a new idea. However, CSR has never been more prominent on the corporate agenda than it is today. Despite numerous efforts to bring about a clear and unbiased definition of CSR, there is still some confusion as to how CSR should be defined. The definition given by the Commission of the European Communities (2001) states that CSR is the concept of companies integrating social and environmental concerns in their interaction with their stakeholders on a voluntary basis. Nowadays, CSR has spread to all sectors and industries, until it has become practically global. CSR, which initially focused on the contributions an organization made to society, now covers a wide spectrum of issues ranging from corporate control, business ethics, responsible sustainability of the environment and investment in the wider community. Unfortunately, because there is no single clear definition of CSR, the journey to a sustainable CSR system through effective auditing is a bit confused. CSR initiatives and efforts also became a focus for institutions of higher learning. Universities are not only known as places in which students can gain knowledge and experience, but also platforms to promote beneficial and healthy lifestyles to students, including exposure to and practice of good CSR policies. The National Technical University of Athens is among them, giving great emphasis on sustainable development and environmental concern. At a first level environmental management systems like EU EMAS and ISO 14001 can assist an organization to meet its increasingly heavy burden of responsibility for the future condition of our world environment. These systems allow all types of organizations to improve their environmental performance and achieve recognition for doing so, with EMAS (Eco-Management and Audit Scheme) going a bit further in a number of areas. However, in 2010 after five years of negotiations between many different stakeholders across the world, ISO 26000 was launched, providing guidance on how businesses and organizations can operate in a socially responsible way. Moreover, the measurement and evaluation of CSR is an important issue, but its development is just beginning. Although CSR is not a new concept, as already mentioned, its treatment in regard to a company’s operations has not occurred along with the methodological approach used in economics to explain the factors influencing business performance. The development of CSR, stemming from its very definition, has focused on a rather descriptive approach. In this context, this work tries to develop a different explanation by using a methodology based in multicriteria analysis in order to elaborate the manner in which to quantitatively measure the incidence, value, and weight that social responsibility has. Corporate responsibility indexes and standards are useful benchmarking tools that enable organizations to effectively measure, monitor, report and improve their impacts on society and the environment. Among them the most known are: CRI (Corporate Responsibility Index), GRI-G3 (Global Reporting Initiative), AA1000AS (AccountAbility Assurance Standard), AA1000SES (Stakeholder Engagement Standard) and AA1000APS (AccountAbility Principles Standard), A.S.B.I. (Awareness & Social Behavior Index), FTSE4Good Index Series and Dow Jones Sustainability World Index. According to the above mentioned indexes and standards of CSR a number of representative indexes are proposed in order to report the social responsibility policies developed and implemented by the National Technical University of Athens. These indexes refer to the environmental aspect of University Social Responsibility (USR) and especially: energy consumption (electrical and thermal), direct and indirect greenhouse gas emissions, materials recycling, environmental actions, sensitization and education. Based in a number of available data some of these indexes are calculated and are chronologically compared so as to valuable conclusions be drawn. What can be generally said is that there is an increasing interest and effort towards sustainable development by the majority of the university community. However, the ultimate goal of this thesis is the quantitative measurement of USR environmental aspect through one general index. To this extent an attempt is made with the use of multicrieria analysis and more specifically the Analytic Hierarchy Process (AHP) of decision making. AHP is a theory of measurement through pair wise comparisons of different criteria and relies on the judgments of experts to derive priority scales. Every criterion is further analyzed to various subcriteria and the pair wise comparisons are repeated. The comparisons are made using a scale of absolute judgments that represents, how much more, one element dominates another with respect to a given attribute. The derived priority scales are synthesized by multiplying them by the priority of their parent nodes and adding for all such nodes. For this reason USR is analyzed into five basic aspects (Environment, Society, Workplace, Shareholders and Marketplace). From these aspects Environment is further analyzed into other five aspects (Energy Consumption, Water Consumption, Recycling, Environmental Sensitization and Health and Safety Conditions). Finally, each of these aspects is computed by a normalized synthesis of different indexes proposed. Obviously the AHP is a method having both advantages and disadvantages as every other method. However, the reliability of the results found can be increased through surveys addressed to the university community in order to achieve a better determination of criteria weights or even suitably modified indexes taking into account the respective performance of other universities.