Ηθική Φιλοσοφία: Το Ζήτημα της Ευθανασίας

Abstract

Το θέμα της παρούσας εργασίας, είναι η ευθανασία. Και ενώ η ευθανασία στην αρχαιότητα σήμαινε έναν καλό και αξιοπρεπή θάνατο, σήμερα ως ευθανασία θεωρούμε την διαδικασία της επίσπευσης, από τους θεράποντες ιατρούς, του θανάτου ενός ανιάτως ασθενούς προς αποφυγή της παράτασης του πόνου και της ψυχικής του οδύνης. Στην αρχή της εργασίας, δείχθηκε ότι η ευθανασία, ως έχουσα σχέση με τον θάνατο, είναι ένα ηθικό ζήτημα, του οποίου ο τρόπος προσέγγισης διαφοροποιείται αναλόγως του είδους της ευθανασίας. Ως βασικά είδη της ευθανασίας ελήφθησαν η εκούσια, η μη εκούσια και η ακούσια ευθανασία, βάσει της βουλητικής συμμετοχής του πάσχοντος, αλλά και η παθητική και η ενεργητική ευθανασία βάσει του τρόπου διεξαγωγής της διαδικασίας. Ως παθητική εκλαμβάνεται η μη εφαρμογή ή η παύση της θεραπείας που κρατά στη ζωή τον ασθενή, και ως ενεργητική εκλαμβάνεται η χορήγηση της θανατηφόρας ένεσης. Κατόπιν, εκτιμήθηκε η συμμετοχή των επιστημών της Ιατρικής και της Νομικής στην αντιμετώπιση του ζητήματος της ευθανασίας. Ο ιατρικός κλάδος εφαρμόζει την παθητική αλλά αποφεύγει την ενεργητική ευθανασία και η δικαστική εξουσία, παρ’ότι η ενεργητική ευθανασία είναι παράνομη, συνήθως αθωώνει τα μεμονωμένα περιστατικά, θέσεις οι οποίες αμφότερες δεν δείχνουν σαφείς. Επίσης, στην εργασία επισημαίνονται και σχολιάζονται οι βασικές θέσεις της χριστιανικής θρησκείας (αφού αυτή είναι και η θρηκεία που επικρατεί σε όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου) επί του ζητήματος της ευθανασίας, και κατόπιν παρουσιάζεται η στάση που γενικώς υιοθετήθηκε στην αρχαία Ελλάδα απέναντι στην ευθανασία, αλλά και εν γένει απέναντι στον θάνατο. Ως βασικό στοιχείο που επηρεάζει την στάση μας απέναντι στην ευθανασία, αναλύθηκε ο τρόπος με τον οποίο είναι δυνατό να θεωρείται ο άνθρωπος: ως άτομο ή ως πρόσωπο. Κατά την πρώτη θεώρηση (-ο άνθρωπος εκλαμβανόμενος ως άτομο), η εκούσια ευθανασία αποτελεί ένα από τα βασικά δικαιώματα του ανθρώπου, οπότε είναι καθ’ όλα αποδεκτή. Κατά τη δεύτερη θεώρηση (-ο άνθρωπος εκλαμβανόμενος ως πρόσωπο ενώπιον του Θεού), ο χρόνος και ο τρόπος του θανάτου, πρέπει να καθορίζεται αποκλειστικά από τον Θεό, και η καθ’ οιονδήποτε τρόπο ανθρώπινη παρέμβαση αποτελεί βαρύτατο αμάρτημα σύμφωνα με τη θρησκεία. Ιδιαίτερη ενότητα αφιερώθηκε στην ηθική φιλοσοφία του Levinas η οποία αντιτίθεται στον ατομικισμό, και που στην οποία ο άνθρωπος εκλαμβάνεται ως πρόσωπο ενώπιον των συνανθρώπων ή ενώπιον των ‘Άλλων’ -όπως χαρακτηριστικά τους αποκαλεί. Στην εν λόγω ενότητα, έγινε μια προσπάθεια σχολιασμού της θεωρίας αυτής, ιδίως σχετικά με τις θέσεις του Levinas πάνω στην αυτοκτονία και πάνω στην σχέση του υποκειμένου με το ‘Άλλο’. Κατόπιν, έγινε μια ιστορική αναδρομή σχετικά με τις κατά καιρούς μορφές που έλαβε το πρόβλημα της ευθανασίας στην συνείδηση των ανθρώπινων κοινωνιών, από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους έως και τη σύγχρονη εποχή. Τέλος, επειδή η ευθανασία εκτός από ηθικό είναι σαφώς και κοινωνικό ζήτημα, συγκεντρώθηκαν και σχολιάστηκαν τα σημαντικότερα επιχειρήματα υπέρ ή κατά της νομιμοποίησης της ευθανασίας, εστιάζοντας στην κοινωνική αυτή διάστασή της. Η εργασίας ολοκληρώνεται με την παράθεση μίας προσωπικής θέσης επί του ζητήματος της νομιμοποίησης της ευθανασίας.