Αναπαράσταση λειτουργίας αρχαίων υδραυλικών έργων στην περιοχή της Κωπαϊδας

Abstract

Η αποξήρανσης της λίμνης Κωπαϊδας (Νομός Βοιωτίας) αποτελούσε ανέκαθεν σημαντικό ζήτημα για τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής, αφού με τον τρόπο αυτό θα "απελευθερώνονταν" περί τα 250.000 στρέμματα εύφορης γης για καλλιέργεια. Το νέο ελληνικό κράτος μόλις το 1931 (και μετά από περισσότερα από 100 χρόνια πρασπάθειας) κατάφερε, με τη συνδρομή ξένων εταιρειών, να ολοκληρώσει το εγχείρημα. Η πρώτη ιστορικά καταγεγραμμένη επιτυχής προσπάθεια αποξήρανσης της Κωπαίδας αποδίδεται στο μηκυναικό φύλλο Μινύες την 2η π.Χ. χιλιετία. Οι Μινύες, με τη βοήθεια αναχωμάτων συνολικού μήκους περί τα 20 km, οδήγησαν τα νερά των κυριότερων ποταμών της περιοχής (Βοιωτικός Κηφισός και Μέλανας) στις φυσικές καταβόθρες του βορειοανατολικού άκρου της λεκάνης, από όπου παροχετεύονταν στον Ευβοικό Κόλπο (κατά κύριο λόγο). Το εντυπωσιακό αποστραγγιστικό σύστημα των Μινύων έχει κατά καιρούς τραβήξει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών (αρχαιολόγων και μη), όπως ο Knauss, o Καμπάνης, ο Kenney κ.α. Παρόλα αυτά,εξακολουθούν να υφίστανται αρκετά αναπάντητα ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας του. Στην παρούσα διπλωματική εργασία, προτείνονται απαντήσεις σε κάποια από αυτά, διερευνώντας τις διάφορες πτυχές των έργων υπό το πρίσμα του υδραυλικού μηχανικού. Γίνεται μια προσπάθεια να ποσοτικοποιηθούν αξιόπιστα οι σημαντικότερες υδραυλικές συνιστώσες της Κωπαίδας (παροχές ποταμών και χειμάρρων, βροχόπτωση, εξάτμιση) και τα υδρογεωλογικά της χαρακτηριστικά (παροχετευτικότητα καταβοθρών), ενώ γίνεται και μία εκτίμηση για τις υδατικές ανάγκες των Μινύων (ύδρευση, άρδευση). Τα αποτελέσματα της υδρολογικής ανάλυσης σε συνδυασμό με τα διαθέσιμα αρχαιολογικά ευρήματα (θέσεις και διαστάσεις αντιπλημμυρικών έργων, υλικά που χρησιμοποιήθηκαν, κατασκευστικές τεχνικές) αλλά και την αξιοποίηση υφιστάμενων σχετικών μελετών επιτρέπουν την εξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων για τα αποξηραντικά έργα των Μινύων και την ανάπτυξη ενός αρκετά ολοκληρωμένου σεναρίου σχετικά με τη φύση,τη σκοπιμότητα και τον τρόπο λειτουργίας τους.

The drainage of Lake Copais (in the centre of Boeotia, Greece) has always been an issue of great importance for the inhabitants of the surrounding area, as if this was accomplished about 25.000 ha of fertile land would be available for cultivation. The Modern Greek Nation achieved to complete this project in 1931, after more than 100 years of efforts. The first documented successful attempt to drain Lake Copais is attributed to the Minyans (the Mycenaean inhabitants of Orchomenos) during the 2nd millennium BC. The Minyans led the main rivers that flooded Copais (Boeotian Kephisos and Melanas) to the natural sinkholes of the northeast edge of the basin, building large levees and strong retaining walls with a total length of about 20 km. The water was sunk into the sinkholes (underground crevices and tunnels in limestone) and reappeared at the North Euboean Gulf. These works had an instant impact on Copais, converting it to a large plain whose cultivation made the Minyans one of the wealthiest ancient civilizations. Although the impressive ancient drainage system of Copais has been extensively studied by archaeologists and engineers (such as Knauss, Kambanis, Kenney etc) many questions still remain unanswered regarding the way it worked. The scope of this diploma thesis is to provide some reliable possible answers to these questions by studying several aspects of the ancient Minyan works from the view of a hydraulics engineer. In order to achieve this, we try to quantify the most important hydraulic components of Copais area (discharge of the main rivers and torrents, precipitation, evaporation) and its hydrogeological characteristics (discharge of the katavothres) while we also try to estimate approximately the water needs of Minyans (urban water use, water for crops irrigation). The results of the hydraulic analysis combined with the archaeological findings (positions and dimensions of flood protection works, materials that were used by the Minyans, construction techniques) and the information that is provided by relevant existing studies, allow us to draw some important conclusions about the ancient hydraulic works of Copais and develop a fairly complete scenario about the purposes they served and the way they worked.