Από το Metropolis στο Matrix: το άτομο αντιμέτωπο με το σύστημα στις κινηματοφραφικές πολιτείες του μέλλοντος

Abstract

Ασχολούμαστε με δυο κινηματογραφικά έργα επιστημονικής φαντασίας, το Metropolis(1927) του F. Lang και την τριλογία του Matrix (1999-2003) των αδερφών Wachowski. Η επιλογή τους σχετίζεται με την κοινή αφετηρία και των δύο να αναπαραστήσουν τη «μήτρα» μιας φαντασιακής μελλοντικής κοινωνίας ενώ παράλληλα αποτελούν δυστοπικά οράματα δυο εποχών μπροστά κατώφλι μεγάλων αλλαγών-ανακατατάξεων, που περιλαμβάνουν την εφαρμογή και μαζική εξάπλωση νέων τεχνολογιών. Στόχος μας είναι να σκιαγραφήσουμε πώς ένα πλήθος «πραγματικών» ερεθισμάτων του περιβάλλοντος των δημιουργών εγγράφονται στα έργα αλλοιωμένα και νοηματοδοτούμενα εκ νέου, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο μαζικό χαρακτήρα ΕΦ και κινηματογράφου, στην άρρηκτη σύνδεσή τους με το τεχνολογικό φαντασιακό αλλά και στην ιδιαίτερη φύση τους ως «παιδιά» της νεωτερικής αστικής συνθήκης. Έτσι η δομή της εργασίας παίρνει την εξής μορφή: Έχουμε δύο μέρη σε αντιστοιχία με τα δύο έργα. Σε καθένα από αυτά ιχνηλατούμε σε πρώτο στάδιο τις σχέσεις πόλης-κινηματογράφου και συλλογικού φαντασιακού στο περιβάλλον γέννησης του έργου: από τη μια η έχουμε ως υπόβαθρο την αναδυόμενη νεωτερική μητρόπολη των αρχών του 20ου αιώνα και από την άλλη τη νέα «εικονική μήτρα» του συμπλέγματος των μέσων επικοινωνίας και των ηλεκτρονικών συστημάτων της «μετανεωτερικότητας». Σε δεύτερη φάση προχωράμε στο αναλυτικό μας σχήμα, που εξετάζει αρχικά τις χωρικές δομές που απεικονίζονται στα δημιουργήματα, τα μέσα που χρησιμοποιούνται για να επιτευχθεί αυτό αλλά και τη θέση του υποκειμένου μέσα στους φαντασιακούς κόσμους. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στο ρόλο του τεχνολογικού στοιχείου τόσο ως φορέα του μύθου όσο και ως δομικού συστατικού των έργων. Τέλος, παρά το μέγεθος της χρονικής απόστασης που χωρίζει τα δύο έργα, προσπαθούμε να σκιαγραφήσουμε κοινά μοτίβα στη δομή και το περιεχόμενο της κινηματογραφικής αφήγησης που τα συνθέτει

This project concerns two science fiction films: F. Lang ‘s Metropolis (1927) and the Watchowski brothers Matrix Trilogy (1999-2003). They were chosen due to their similar concepts, as visualisations of imaginary future societies, but also as dystopic visions in times of great sociopolitical and technological changes and innovations. Our task will be to trace how several “real” stimuli of the creators environment are reflected in the fictive cinematic realities under a new meaning, shape and form. The massive character of SF and cinema, their special relationship with the technological imaginary, but also their specific nature as products of the modern urban condition, will give certain directions in our analysis. The project is divided in two main parts, corresponding to the films. In each one of them we begin by focusing on the relations between cinema, city and the collective imaginary in the two eras under examination : on one hand, we have the emerging modern metropolis of the early 20th century, on the other the new territory of the global media complex in the late “postmodern condition”. We proceed further in our analytic model, which examines the spatial structures of the filmic worlds, the technical ways in which they are brought to film and the person/subject’s position in them. The particular character of technology, both as a carrier of the storyline, as well as an integral, structural element of the films is emphasized. Finally, despite the great chronological gap that divides the two works, we try to trace similar patterns, in form and content, that comprise the cinematic narrative.