Παραθεριστικός οικισμός στις Σπέτσες: ιδέα - υλοποίηση - οικειοποίηση

Abstract

Σε πρόσφατη επίσκεψή στις Σπέτσες, η μικρή περιπατητική μας βόλτα, μάς έφερε ως το Λιγονέρι και τον εκεί παραθεριστικό οικισμό. Η κυρίαρχη διαπίστωση μόλις τον αντικρίσαμε το ασύνδετο της ποικιλίας των μορφολογικών του στοιχείων. Η επιθυμία μας να διερευνήσουμε τα αίτια που οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα, είναι και η αφορμή της εργασίας αυτής. Σκοπός της όμως, σαν εργασία πάνω σε περίπτωση πάσχουσας αρχιτεκτονικής, είναι η διάγνωση και η κατά το δυνατόν σύσταση ενός πλαισίου κανονιστικών αρχών που δυνητικά θα βοηθήσουν στην μορφολογική ανάταξη του οικισμού. Το μορφολογικό χάος, αποτέλεσμα παρεμβάσεων από τους κατοίκους στη διάρκεια του χρόνου, φανερώνει όχι μόνον το αυταπόδεικτο ότι ο οικισμός μεταβάλλεται αλλά και ότι απουσιάζει κάθε μορφή συνεργασίας των κατοίκων με τους αρχιτέκτονες του έργου. Η μεταβλητότητα βεβαίως δεν είναι όρος αρνητικός, μάλιστα είναι διεργασία που με διάφορες εκφάνσεις, συνοδεύει πάντα την αρχιτεκτονική δημιουργία. Στην περίπτωση όμως του οικισμού που εξετάζουμε, είναι φανερό ότι η μεταβλητότητα εκδηλώνεται και πραγματώνεται χωρίς περιορισμούς, ξεπερνά κάποια “όρια ανοχής” μεταβλητότητας του οικισμού. Ποιά είναι όμως τα αίτια της αχαλίνωτης αυτής μεταβλητότητας και ποιά τα όριά της; Αυτά θα προσπαθήσουμε να ανιχνεύσουμε μελετώντας και συγκρίνοντας παραδείγματα ως προς το είδος και την ένταση της μεταβλητότητάς τους. Με την μελέτη τρόπων παραγωγής αρχιτεκτονικού έργου σε υλοποιημένα παραδείγματα, όπου η συμμετοχή αρχιτεκτόνων και κατοίκων στο σχεδιασμό υπήρξε διαφορετική αλλά πάντα αποτελεσματική, θα αντλήσουμε διδάγματα που θα μας βοηθήσουν να συγκεράσουμε τις αποτυπωμένες στο χώρο ανάγκες των κατοίκων του οικισμού με τις αρχιτεκτονικές προθέσεις των δημιουργών του. Θα επιχειρήσουμε δηλαδή να λειτουργήσουμε έναν “αναδρομικό συμμετοχικό σχεδιασμό απόντων των δύο μερών”.

In our recent visit on the island of Spetses we firstly came in touch with the settlement of summer houses at Ligoneri. The plethora of the morphological features and the failure to create a unite were the basic problems. The identification of the causes that led to this result was the motive for this research. We examine the existing situation in order to propose a guiding framework of rules for the morphological restoration of the settlement. Not only does the morphological variety prove that the settlement is being converted, but also that there was no communication between the inhabitants and the architects during the design process.

The modifications carried out by the occupants generally are a positive and not a negative aspects of architecture. At Ligoneri, however, changes took place without any control, crossing the "permitting limits" of the settlement conversion. Comparing settlements, with different kinds of conversion, we will try to specify the "permitting limits" of modifications and the reasons that push inhabitants to re-organize the private space. Furthermore, based on existing examples of settlements that were produced by a participatory design process (involving all stakeholders, such as architects, partners, customers, citizens or users), we will try to combine the inspired architectural concept with the needs of the occupants. In conclusion, we propose a "retroactive participatory design process" in order to preserve the viability of the settlement and its architectural value.