Εκκλησιαστική και μοναστηριακή περιουσία : Ιδιοκτησιακό καθεστώς και χρήσεις γης του Αγίου Όρους

Abstract

Το αντικείμενο της παρούσας διπλωματικής είναι η εκκλησιαστική και μοναστη-ριακη περιουσία. Στόχος είναι να αποτυπωθούν με σαφήνεια έννοιες σχετικές με την διοίκηση, την διαχείριση και γενικότερα με το καθεστώς που διέπει την ακίνητη περιουσία της Εκκλησίας της Ελλάδος και των Ι.Μ. Μονών. Η εφαρμογή έγινε στην Χερσόνησο του Αγίου Όρους του οποίου οι Μονές κατέχουν ως γνωστόν ακίνητη περιουσία εντός αυτής. Οι ιδιοκτησίες αυτές είναι χωρισμένες στις είκοσι κυρίαρχες Μονές και η κατανομή των ιδιοκτησιών της χερσονήσου θα μας έδινε μια πιο σαφή εικόνα για την κατανομή της περιουσίας αυτής. Στο πρώτο κεφάλαιο με τίτλο «Περι εκκλησιαστικής περιουσίας» δίνεται ο ορισμός της εκκλησιαστικής περιουσίας. Περιγράφονται οι τρόποι κτήσεώς της και η διόγκωσή της μέχρι σήμερα. Αναπτύσσεται συνοπτικά το καθεστώς διοίκησης και διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας της Εκκλησίας της Ελλάδος ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου. Και δίνεται μια εικόνα για το μέγεθος της ακίνητης περιουσίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο με τίτλο «Περι μοναστηριακής περιουσίας» δίνεται ο ορισμός της μοναστηριακής περιουσίας. Περιγράφεται το νομικό καθεστώς που διέπει τις οντότητες αυτές σήμερα. Αναπτύσσεται το καθεστώς διοίκησης και διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας των Μοναστηριών ως Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Και δίνεται μια εικόνα για το μέγεθος αυτής. Στο τρίτο κεφάλαιο με τίτλο «Εκκλησιαστικά ακίνητα και Κτηματολόγιο» συνδέονται οι έννοιες των εκκλησιαστικών ακίνητων με τον θεσμό του Κτηματολογίου. Παρουσιάζεται η εξέλιξη του κτηματολογίου μέχρι σήμερα. Τα διακατεχόμενα ακίνητα και τα προβλήματα που προκύπτουν από την διεκδίκηση των ακινήτων αυτών. Γίνεται αναφορά στο φορολογικό καθεστώς που τις διέπει. Αλλά και η διεθνής πολιτική που ακολουθείται σε τέτοιου είδους θέματα. Στο τέταρτο κεφάλαιο με τίτλο «Άγιον Όρος» παρουσιάζεται εκτενώς η υπάρχουσα κατάσταση του Αγίου Όρους. Περιγράφεται το ανθρωπογενές και το φυσικό περιβάλλον, το νομικό καθεστώς που το διέπει και η ιδιαίτερη δασική νομοθεσία. Καθότι το Άγιον Όρος είναι ένα αυτοδιοικούμενο τμήμα του Ελληνικού Κράτους, η διαχείριση και εκμετάλλευση των δασών δεν υπόκεινται στους νόμους του κράτους, για αυτό δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα δασικά ζητήματα και στην δασοκομία που εφαρμόζεται στο Αγιον Όρος παράλληλα με τις άλλες χρήσεις γης. Τέλος δίνεται και μία εικόνα για την ακίνητη περιουσία και τους τρόπους διαχείρισής της και εκτός της χερσονήσου.

Στο πέμπτο κεφάλαιο με τίτλο «Εφαρμογή στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του Αγίου Όρους» διερευνάται το καθεστώς ιδιοκτησίας των ακινήτων εντός της χερσονήσου συνολικά αλλά και για κάθε μονή ξεχωριστά. Δημιουργήθηκαν χάρτες οι οποίοι περιείχαν τις εδαφοπονικές μορφές αλλά και τις χρήσεις γης του Αγίου Όρους στο σύνολό του αλλά και ειδικότερα για τις Ι.Μ. Σιμωνόπετρας και Καρακάλου. Από την εφαρμογή αυτή προέκυψαν και κάποια μεταδεδομένα τα οποία και αξιολογήθηκαν.

The aim of this thesis is to investigate the ecclesiastical and monastic property and related management, administration and institutional procedures. The study area is the peninsula of Mount Athos, with monasteries possessing a variety of real estate properties. The properties are administered the twenty ruling monasteries, and are distributed within the peninsula area. In the first chapter entitled as "Church owned real property" basic concepts and definition are provided. Furthermore, the acquisition mode is described as well as the current status of administration and management of real estate of the Church of Greece as a Public Entity. Finally, an overview of the size of the monastic real estate property is also given. The second chapter entitled "Monastic real estate property" provides the definition of monastic property, and the legal regime governing these entities today is also described. In addition the status of administration and management of real estate of monasteries as legal entities of public law is provided along with an insight into its size. In the third chapter entitled "Church owned real property and Cadastre" concepts concerning the church properties and the institution of Cadastre are examined. Moreover the evolution of Cadastre project and its current status are also shown. Finally the tax status that is applied is examined as well as the relevant international experience concerning tax policy measures. In the fourth chapter entitled "Athos Holy Mountain" the current state of Mount Athos is presented in detail. The manmade and the natural environment are describes along with the legal legislation that governs this particular forest area, since Mount Athos is a self-governed part of the Greek State and its management and forest exploitation are not subject to state laws. Therefore special emphasis is given on forest and forestry issues and land uses that apply to Mount Athos. In the last fifth chapter, entitled "Case study area of Mount Athos" the ownership of real estate within the peninsula as a whole and individually for each monastery is investigated. For the study area, soil and land use maps are compiled comprising the entire area and more in detail, the specific Monasteries of Simonopetra and Karakalou.