Μοντέλα και τεχνικές ανάλυσης ατυχημάτων σε οδικές σήραγγες

Abstract

Τα ατυχήματα που συνέβησαν τα τελευταία χρόνια σε οδικές σήραγγες, με αποκορύφωμα τα τρία μεγαλύτερα στον ευρωπαϊκό χώρο την τριετία 1999-2001 στις σήραγγες Mont Blanc, Tauern, St. Gotthard που συνολικά στοίχισαν τη ζωή 62 ανθρώπων, συγκλόνισαν τη κοινή γνώμη και την επιστημονική κοινότητα αναδεικνύοντας τα κενά ασφαλείας που υπήρχαν. Η Ε.Ε. αντιλαμβανόμενη το πρόβλημα εξέδωσε την κοινοτική οδηγία 2004/54 (στη χώρα μας προσαρμόστηκε και παρουσιάστηκε στο Π.Δ. 230/2007) που καθόριζε τα στοιχειώδη όρια που πρέπει να τηρούν οι χώρες-μέλη ενώ κατέστησε υποχρεωτική και θέμα μείζονος σημασίας την ανάλυση ατυχημάτων που συμβαίνουν εντός μιας σήραγγας. Η μελέτη των ατυχημάτων βοηθά στην βελτίωση του επιπέδου ασφαλείας διότι αναδεικνύει τα λάθη και τις παραλείψεις, φωτίζοντας τις περιοχές που πρέπει να ληφθούν διορθωτικά μέτρα προκειμένου να μην επαναληφθούν παρόμοια περιστατικά στο μέλλον. Ωστόσο η εύρεση του συνόλου των αιτιών δεν είναι εύκολη υπόθεση καθώς οι οδικές σήραγγες αποτελούν ένα πολύπλοκο κοινωνικοτεχνικό σύστημα με πολλά επίπεδα ιεραρχίας (Κυβέρνηση, Διοικητική Αρχή-Υπουργείο Μεταφορών, Διαχειριστής σήραγγας, Χειριστές κέντρου ελέγχου, Διασωστικές δυνάμεις, Χρήστες) με έντονες αλληλοσυνδέσεις, πολλαπλή συμμετοχή του ανθρώπινου παράγοντα και ισχυρή εξάρτηση με τεχνολογικές διατάξεις. Στο πλαίσιο της διπλωματικής εργασίας παρουσιάσαμε μοντέλα και τεχνικές ανάλυσης ατυχημάτων μελετώντας την εξέλιξή τους στη διάρκεια των χρόνων. Διαχωρίσαμε τα μοντέλα σε τρεις μεγάλες κατηγορίες γραμμικά, επιδημιολογικά και συστημικά, παρουσιάζοντας τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες τους. Επιλέγοντας μία αντιπροσωπευτική τεχνική ανάλυσης από κάθε κατηγορία, προχωρήσαμε σε πρακτική εφαρμογή τους στα 3 σημαντικότερα ατυχήματα που έλαβαν χωρά σε σήραγγες της Ε.Ε. Στόχος ήταν ο εντοπισμός αιτιών και παραγόντων που συνέβαλαν στα ατυχήματα σε όποιο επίπεδο ιεραρχίας και να υπάγονταν -από το επίπεδο του χρήστη ως της Κυβέρνησης- ενώ ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς καθώς ο άνθρωπος αποτελεί τόσο το δημιουργό όσο και τον αποδέκτη των συνεπειών ενός περιστατικού.

Tunnels are an integral part of the road network and facilitate the transport of persons and goods. The consequences of a vehicle catching fire in a road tunnel can cause catastrophic results in terms of human lives lost. Three major accidents that took place in Europe between 1999 - 2001 (Mont Blanc, Tauern, St. Gotthard) led to a total number of 62 deaths and they had a large echo in public opinion. The objective of accident investigation is to identify the direct and root causes or contributing factors to the accident and to determine risk reducing measures in order to prevent future accidents. Each investigation method is based on one model for accident causation. In this diploma thesis, we classify the models in three categories: • Sequential Models • Epidemiological Models • Systemic Models We compare the different approaches and their limitations in capturing dynamics of modern complex systems. One representative method of each category used for the analysis of the 3 most important accidents in European road tunnels . We identify the causes and the contributing factors of the accidents and we analyze the influence of all relevant factors on the accident sequence from the bottom level of the users through to the top level of the regulators and the Government. We focus on responses of the people involved in the accidents, namely the users, the operators, and the rescue teams. Human behaviour is one of the most significant factors both in the genesis of an accident and in the emergency response activities