Οι χώροι του ρεμπέτικου: από τη Σμύρνη των αρχών του 20ου αιώνα στον Πειραιά του Μεσοπολέμου

Abstract

Στη διάλεξη αναδεικνύονται οι χώροι του ρεμπέτικου τραγουδιού στη Σμύρνη και τον Πειραιά, τα δύο βασικά κέντρα που συνέβαλλαν στην δημιουργία και την τελική μορφοποίησή του, που πραγματοποιείται κατά την περίοδου του Μεσοπολέμου. Τα κεφάλαια της εργασίας ακολουθούν τις περιόδους εξέλιξης του τραγουδιού και διαιρούνται ως εξής: στα αστικά λαϊκά τραγούδια της Σμύρνης μέχρι το 1922, τα λαϊκά τραγούδια του Πειραιά και της Αθήνας μέχρι το 1922, τη «Σμυρναίικη» περίοδο του τραγουδιού που διαρκεί από το 1922 μέχρι το 1932 με κέντρο τον Πειραιά και τέλος την «Κλασσική», από το τέλος της προηγούμενης περιόδου μέχρι το 1940, με κέντρο επίσης τον Πειραιά. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν είναι κατ’ αρχήν τα ίδια τα τραγούδια, αλλά και στοιχεία από τη λογοτεχνία, από ανθρωπολογικές έρευνες, από τις διηγήσεις ρεμπετών, καθώς και από συνεντεύξεις. Από αυτά τα στοιχεία προκύπτει και η απεικόνιση σε χάρτες, των χώρων στους οποίους αναφέρονται τα τραγούδια και γύρω από τους οποίους οργανώνεται η μουσική ζωή. Στο τελευταίο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στη συμβολική διάδοση του τραγουδιού στο χώρο μέσω της δισκογραφίας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης.

This paper highlights the spaces where “rebetiko” musical genre has been developed, namely the cities of Smyrna and Piraeus, which contributed to its birth and final shaping. The chapters of the paper follow the evolutional periods of rebetiko, which are: the urban songs of Smyrna until 1922, the popular songs of Athens and Piraeus until 1922, the “Smyrneiki” period of rebetiko, which lasts from 1922 to 1932, in Piraeus, and finally the “Classical” period, from 1922 to 1940, again in Piraeus. The sources used were mainly the popular songs themselves but also literature, anthropological researches, testimonies of “rebetes”, as well as personal interviews. All these elements are displayed on maps, which indicate the spaces where “rebetiko” songs and musical life flourished. The last chapter refers to the symbolic spread of rebetiko song in space, by means of discography and mass media.