Διαδικασία Εντοπισμού και Αποτίμησης Πιθανά Ρυπασμένων Χώρων στην Ελλάδα: Μια Εφαρμογή για τις Βιομηχανίες Χαρτιού και Χρωμάτων

Abstract

Η συγκεκριμένη εργασία πραγματεύτηκε το πρόβλημα του εντοπισμού και της αποτίμησης πιθανά ρυπασμένων χώρων στην Ελλάδα, μέσα από το παράδειγμα δύο συγκεκριμένων βιομηχανικών χώρων. Το πρόβλημα των πιθανά ρυπασμένων χώρων στην Ελλάδα, μέχρι σήμερα, δεν αντιμετωπίζεται συνολικά και οργανωμένα από συγκεκριμένο σχέδιο καταγραφής, χαρακτηρισμού και διαχείρισής τους. Ο κύριος στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανάπτυξη συγκεκριμένης μεθοδολογίας που να επιτρέπει: (1) τον εντοπισμό των εν δυνάμει ρυπασμένων χώρων και (2) την αποτίμηση της επιβάρυνσης που αυτοί θέτουν στο έδαφος και το υπόγειο νερό, στο πλαίσιο ενός αρχικού χαρακτηρισμού τους. Η διαδικασία αυτή αναπτύχθηκε και εφαρμόστηκε για μια χαρτοβιομηχανία και μια βιομηχανία χρωμάτων. Η ανάπτυξη της διαδικασίας εντοπισμού έγινε με διαδοχική μετάβαση από πιθανά ρυπογόνες δραστηριότητες για το έδαφος σε πιθανά ρυπασμένους χώρους. Παράλληλος στόχος, κατά τη διαδικασία αυτή, ήταν ο προσανατολισμός στον αρμόδιο φορέα που διατηρεί αρχεία με την περιβαλλοντική πληροφορία για κάθε δραστηριότητα. Για τους λόγους αυτούς χρησιμοποιήθηκε μια ήδη διαμορφωμένη λίστα πιθανά ρυπογόνων δραστηριοτήτων (Πανταζίδου και Μπούρα, 2009) και η ΚΥΑ 15393/2332/2002, η οποία τις κατατάσσει σε κατηγορίες ως προς το μέγεθος των περιβαλλοντικών επιπτώσεών τους και ορίζει τους αρμόδιους φορείς. Η διαδικασία του εντοπισμού ξεκίνησε με την επιλογή των βιομηχανιών χαρτιού και χρωμάτων ως αντιπροσωπευτικών πιθανά ρυπογόνων δραστηριοτήτων για την Ελλάδα. Με βάση τους κωδικούς Στατιστικής Ταξινόμησης Κλάδων Οικονομικής 5ραστηριότητας στους οποίους αντιστοιχίστηκαν οι δραστηριότητες αυτές, επιλέχθηκαν δύο συγκεκριμένες επιχειρήσεις από τα Μητρώα Επιχειρήσεων της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής: η Αθηναϊκή Χαρτοποιία και η ΧΡΩΤΕΧ. Το κύριο κριτήριο για την επιλογή των συγκεκριμένων επιχειρήσεων ήταν η κλιμάκωσή τους ως προς το μέγεθος των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων, με βάση την ΚΥΑ 15393/2332/2002 και τα όρια δυναμικότητας που αυτή θέτει. Τέλος, αναζητήθηκαν οι συγκεκριμένοι χώροι που είναι καταχωρημένοι για κάθε επιχείρηση και αφορούν παραγωγικές μονάδες. Προκειμένου να αναπτυχθεί μια διαδικασία αποτίμησης της επιβάρυνσης του γεω-περιβάλλοντος από ρυπογόνες δραστηριότητες, επιλέχθηκαν συγκεκριμένοι δείκτες επιβάρυνσης. Η επιλογή τους αλλά και ο τρόπος βαθμολόγησής τους έγιναν συνεκτιμώντας τη λογική της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ για τον αρχικό χαρακτηρισμό των εκεί πιθανά ρυπασμένων χώρων. Στη συνέχεια συλλέχθηκαν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τους δύο χώρους της εφαρμογής, με κύρια αναφορά τη Μελέτη των Περιβαλλοντικών Επιπτώσεών τους (ΜΠΕ), και αξιοποιήθηκαν για τη βαθμολόγηση των επιλεχθέντων δεικτών επιβάρυνσης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία επιχειρήθηκε αφενός η σύγκριση της επιβάρυνσης ανάμεσα στους δύο χώρους και αφετέρου η αξιολόγηση της καταλληλότητας της περιβαλλοντικής πληροφορίας των ΜΠΕ για την αποτίμηση πιθανά ρυπασμένων χώρων γενικά. Η έρευνα που επιτελέστηκε στο πλαίσιο της παρούσας διπλωματικής είναι σημαντική, γιατί επιχειρεί τη σύνδεση των υπαρχόντων δεδομένων από αρμόδιους φορείς, υπηρεσίες και επιμελητήρια με τα απαιτούμενα από την πλευρά των μηχανικών ή άλλων ερευνητών για τον εντοπισμό και χαρακτηρισμό των πιθανά ρυπασμένων χώρων στην Ελλάδα. Δημιουργείται έτσι μια βάση για τη δόμηση ενός πρακτικού και εφαρμόσιμου συστήματος εντοπισμού και χαρακτηρισμού χώρων. Η ανάπτυξη ενός τέτοιου συστήματος οδηγεί στη συγκριτική εκτίμηση της διακινδύνευσης ανάμεσα στους πιθανά ρυπασμένους χώρους και άρα των προτεραιοτήτων που πρέπει να τεθούν για την αποκατάστασή τους, όπου χρειάζεται. Επιτυγχάνεται, έτσι, η διοχέτευση των οικονομικών πόρων στους χώρους προτεραιότητας.

This thesis addressed the problem of identification and assessment of potentially contaminated sites in Greece, through the example of two specific industrial sites. The problem of potentially contaminated sites in Greece has not been addressed so far by a comprehensive plan, providing for the identification, characterization and management of those sites. The main objective of this thesis was to develop a methodology that permits: (1) the identification of potentially contaminated sites and (2) the assessment of the contamination that they may cause in the soil and groundwater, in the context of an initial characterization. This process was developed and applied to one paper and one paint industry. The process of identifying potentially contaminated sites uses as a starting point the potentially contaminating activities for the subsurface and then proceeds to the potentially contaminated sites. An additional goal, during this process, is to identify the authority in charge of keeping records of the environmental information for each activity. For these reasons, an existing list of activities potentially contaminating for the subsurface was used (Pantazidou and Boura, 2009), together with the Joint Ministerial Decision 15393/2332/2002, which divides the activities into categories, depending on the size of environmental impacts, and defines the competent authorities. The identification process began with the selection of the paper and paint industries as representative of potentially contaminating activities in Greece. Based on the codes of Greek Classification of Economic Activities, associated with these activities, two corporations were selected from business registers of the Hellenic Statistical Authority: Athens Paper Mill and CHROTECH. The main criterion for the selection of those corporations was the difference in the magnitude of their environmental impacts, in light of the aforementioned Ministerial Decision and the activity-specific capacity limits it uses to classify impacts. Finally, the process identified the specific installations registered for each corporation which are related to production units. In order to develop a procedure to assess the impact on the subsurface environment by the potentially contaminating activities, certain impact indicators were selected. These indicators were selected, as well as rated, by taking into account the US Environmental Protection Agency guidelines for an initial characterization of potentially contaminated sites. Then, as much information as possible, regarding those indicators, was collected about the two areas of application, using as main reference the respective Environmental Impact Assessments (EIAs). This information was used to assign arithmetic values to the selected indicators. Through this process, it was possible to, on the one hand, attempt a comparison between the two sites in terms of the assessed impact, and, on the other hand, to evaluate the adequacy of the information available in the EIAs to assess potentially contaminated sites in general. The research carried out within the framework of this thesis is significant, because it attempts the linkage of existing data, available from competent bodies, authorities and chambers of commerce, with those required by engineers or other researchers for the identification and assessment of potentially contaminated sites in Greece. Thus, it creates a basis for building up a practical and feasible system of identification and characterization of sites. The development of such a system leads to the comparative assessment of potential risks posed by potentially contaminated areas and, therefore, of the priorities that should be set for remedial action, where appropriate. Consequently, it permits an effective allocation of financial resources in priority areas.